ایبولا ویروس خطرناک و کشنده ای است که به سرعت به افراد دیگر منتقل می شود. با ما همراه شوید تا با جزئیات این بیماری آشنا گردید. ...
پنج نوع ویروس ایبولا وجود دارد که چهار نوع آنها موجب بیماری در انسان میشوند. ویروس ایبولا ابتدا در دو مورد در سال 1976 در افریقا دیده شد. نام این بیماری از رودخانه ایبولا گرفته شده است که در نزدیکی دهکدهای در جمهوری دموکراتیک کونگو واقع شده است که یکی از اولین موارد ابتلا به این بیماری در آن دیده شد.
• بیماری ویروسی ایبولا (EVD) که سابقاً به عنوان تب خونریزی دهنده ایبولا شناخته میشد، یک بیماری شدید و اغلب کشنده در انسان است.
• این ویروس از حیوانات وحشی به انسان واردشده و از انسان به انسان منتقل میشود.
• درصد مرگومیر متوسط این بیماری حدود 50% است. درصد مرگومیر این بیماری در بروز آن در گذشته از 25% تا 90% متفاوت بوده است.
• اولین بروز بیماری ویروسی ایبولا در دهکده دورافتادهای در افریقای مرکزی نزدیک به جنگلهای بارانی استوایی دیده شد، اما اخیراً در غرب افریقا این بیماری در نواحی بزرگ شهری و روستایی نیز گسترش یافته است.
• مداخله اجتماعی، کلید موفقیت در کنترل بروز این بیماری است. کنترل مناسب این بیماری به اقداماتی مانند مدیریت، بررسی و ردیابی موارد تماس با فرد آلوده (contact tracing)، خدمات آزمایشگاهی مناسب، دفن مطمئن، و بسیج اجتماعی نیاز دارد.
• مراقبتهای حمایتی زودهنگام با جلوگیری از بیآب شدن بدن و درمان نشانههای بیماری، احتمال نجات از بیماری را افزایش میدهد. هنوز هیچ درمان اثباتشدهای برای خنثی کردن ویروس وجود ندارد اما درمانهای دارویی، ایمنی سازی و خونی در دست توسعه قرار دارد.
• در حال حاضر واکسنی برای این بیماری وجود ندارد، اما دو نامزد احتمالی واکسن تحت بررسی قرار دارند.
ویروس ایبولا موجب بیماری جدی و حادی میشود که اغلب در صورت عدم درمان منجر به مرگ میگردد. بیماری ویروسی ایبولا ابتدا در سال 1976 در دو مورد همزمان یکی در انزرای سودان و دیگری در یامبوکو در جمهوری دموکراتیک کونگو دیده شد. موارد بعدی در دهکدهای نزدیک به رودخانه ایبولا دیده شد (نام بیماری از همین رودخانه گرفته شده است).
شیوع اخیر ایبولا در غرب افریقا (اولین موارد در مارس 2014 دیده شدند) بزرگترین و پیچیدهترین بروز ایبولا از زمان کشف این ویروس در سال 1976 است. موارد و مرگومیرهای ناشی از این شیوع، بیش از مجموع همه موارد پیشین بوده است. شروع گسترش این بیماری از گینه بود و سپس از طریق مرزهای خشکی به لیبریا و سیرا لئون، از طریق هوایی (تنها یک مسافر) به نیجریه و از طریق خشکی (تنها یک مسافر) به سنگال گسترش یافت.
کشورهایی که بیشترین میزان ابتلای این بیماری را دارند گینه، سیرا لئون، و لیبریا هستند که سیستمهای سلامت در آنجا بسیار ضعیف بوده و فاقد منابع زیربنایی و انسانی مناسب بوده و اخیراً دورههای طولانی درگیری و بیثباتی در آنها اتفاق افتاده است. در ماه آگوست مدیر کل سازمان بهداشت جهانی (WHO) اعلام کرد که شیوع این بیماری وضعیت فوریتی در بهداشت و سلامتی عمومی بینالمللی است.
یک بروز جداگانه و نامرتبط ایبولا در بواند اکواتور (بخش ایزولهای از جمهوری دموکراتیک کنگو) شروع شد.
ویروس خانواده فیلوویریده (Filoviridae) سه جنس دارد: ویروس کویوا (Cuevavirus)، ویروس ماربورگ (Marburgvirus) و ویروس ایبولا (Ebolavirus). 5 گونه از آن شناختهشدهاند: زئیر، بوندیبوگیو، سودان، رستون و جنگل تای. سه نوع اول (ویروس ایبولای بوندیبوگیو، زئیر و سودان) با شیوع گسترده آن در افریقا مرتبط بودند. ویروسی که در 2014 موجب بروز ایبولا در غرب افریقا شد به گونههای زئیر تعلق دارد.
ایبولا به اندازه ویروسهای شایعتر مانند ویروسهای سرماخوردگی، آنفلوانزا یا سرخک مسری نیست. این بیماری از طریق تماس با مایعات پوست یا بدن یک حیوان عفونی مانند میمون، شامپانزه یا خفاش میوهخوار به انسان منتقل میشود و به همین شیوه از فردی به فرد دیگر گسترش مییابد. افرادی که از فرد بیمار مراقبت میکنند، یا فردی را که به واسطه این بیماری مرده است دفن میکنند، اغلب به آن دچار میشوند.
شیوههای دیگر ابتلا به ایبولا عبارت است از تماس با سوزن یا سطوح آلوده.
ایبولا از طریق هوا، آب یا غذا منتقل نمیشود. فردی که به ایبولا مبتلا شده است اما علائمی ندارد نیز نمیتواند بیماری را منتقل کند.
تصور میشود که خفاشهای میوهخوار خانواده Pteropodidae میزبانهای اصلی ویروس ایبولا هستند. ایبولا از طریق تماس نزدیک با خون، ترشحات یا مایعات اندامهای بدن یک حیوان عفونی مانند شامپانزه، گوریل، خفاش میوهخوار، میمون، بزگوزن جنگلی (forest antelope) و تشی بیمار یا مرده به جمعیت انسانی وارد میشود.
سپس از طریق تماس مستقیم (از طریق پوست یا غشای آسیبدیده ) با خون، ترشحات یا مایعات بدن فرد آلوده و یا تماس با سطوح و مواد آلوده (مانند رختخواب و لباس آلوده به مایعات بدن فرد بیمار) از انسانی به انسان دیگر منتقل میشود.
کارکنان بهداشت و سلامت گاهی اوقات در حین درمان بیماران مشکوک یا مبتلا، به ایبولا آلوده میشوند. زمانی چنین اتفاقی میافتد که هنگام تماس نزدیک با بیماران، احتیاطهای سختگیرانه و دقیق کنترل عفونت انجام نمیشود.
مراسم تدفین که در آن عزاداران با بدن فرد متوفی تماس مستقیم دارند نیز ممکن است در انتقال بیماری نقش داشته باشد.
تا زمانی که خون و مایعات بدن از جمله منی و شیر سینه حاوی ویروس باشند، فرد ناقل عفونت است. مردانی که از بیماری بهبودیافتهاند تا هفت هفته پس از بهبودی از بیماری ممکن است ناقل ویروس باشند.
دوره نهفته بیماری ممکن است دو روز تا سه هفته باشد و تشخیص آن دشوار است.
کارکنان و مراقبان بهداشت و سلامت، اگر احتیاطهای لازم در هنگام درمان بیماران را رعایت نکنند، در خطر ابتلا قرار میگیرند.
شکل: 1-ویروس ایبولا وارد پوشش سلولهای دستگاه تنفسی، چشمها یا حفرههای دیگر بدن میشود. 2- محتوای ژنتیکی ویروس در داخل سلول رها میشود. 3- این مواد ژنتیکی از تجهیزات سلول برای تکثیر خود استفاده میکنند. 4- نسخههای جدید ویروس تولیدشده و در بدن رها میشوند.
دوره نهفته بیماری (مدت زمانی که طول میکشد تا علائم ایجاد شود) دو تا بیست و یک روز است. در انسانها تا زمانی که علائم بیماری شروع نشود، بیماری مسری نیست. اولین علائم، شروع ناگهانی تب، خستگی، درد عضلانی، سردرد و گلو درد است. به دنبال آن استفراغ، اسهال، کهیر، علائم نارسایی کلیه و کبد و در برخی موارد خونریزی داخلی و خارجی (مانند خونریزی لثهها و وجود خون در مدفوع) اتفاق میافتد. یافتههای آزمایشگاهی شمار کم پلاکتها و سلولهای سفید خون و افزایش آنزیمهای کبد را نشان میدهد.
گوشت بیشه (گوشت حیوانات غیر اهلی) حیواناتی مانند خفاش، بزگوزن، تشی و میمون خوراک لذیذی در بسیاری از نواحی غرب افریقا به شمار میرود، اما ممکن است منشأ ویروس ایبولا نیز باشد.
اوایل بیماری ممکن است مانند آنفلوانزا یا بیماریهای دیگر به نظر برسد. علائم متداول عبارتاند از:
• تب بالا
• سردرد
• درد عضلات و مفاصل
• گلو درد
• ضعف
• درد معده
• کاهش اشتها
با پیشرفت بیماری، خونریزی داخلی بدن و نیز خونریزی از چشمها، گوش و بینی شروع میشود. برخی از افراد خون بالا میآورند، اسهال خونی دارند و کهیر میزنند.
گاهی اوقات از روی علائم به سختی میتوان ایبولا را تشخیص داد. پزشک ممکن است آزمایشهایی برای رد احتمال بیماریهای دیگری مانند مالاریا یا وبا تجویز کند.
آزمایش خون و بافت میتواند ایبولا را نشان دهد. اگر به این بیماری مبتلا شدهاید فوراً از دیگران دوری کنید تا مانع گسترش بیماری شوید.
تشخیص بیماری از بیماریهای عفونی دیگر مانند تیفوس، مالاریا و مننژیت ممکن است دشوار باشد. برای تأیید عفونت ویروسی ایبولا بررسیهای زیر انجام میشود:
• تست الایزا (antibody-capture enzyme-linked immunosorbent assay = ELISA)
• تستهای شناسایی پادگن (antigen-capture)
• تست خنثیسازی سرم (serum neutralization)
• سنجش واکنش زنجیرهای پلیمراز نسخهبرداری معکوس (reverse transcriptase polymerase)
• میکروسکوپی الکترونی
• ایزوله کردن ویروس با کشت سلولی
نمونههای به دست آمده از بیماران، خطر شدید زیستی محسوب میشود و تستهای آزمایشگاهی که بر روی نمونههای غیرفعال انجام میشود، باید تحت شرایط حداکثر محدودیت زیستشناختی قرار بگیرد.
هیچ معالجهای برای ایبولا وجود ندارد اما محققان در حال بررسی و مطالعه هستند. درمان این بیماری شامل سرم آزمایشی است که سلولهای عفونی را نابود میسازد.
پزشک علائم ایبولا را با موارد زیر مدیریت میکند:
• مایعات و الکترولیتها
• اکسیژن
• داروی فشارخون
• تزریق خون
• درمان عفونتهای دیگر
مراقبتها در جلوگیری از بیآب شدن بدن با مصرف مایعات به صورت خوراکی یا تزریقی، و همچنین درمان علائم خاص ، احتمال نجات را افزایش میدهد. اگر چه هیچ معالجهای برای این بیماری هنوز وجود ندارد اما طیفی از درمانها از جمله محصولات خون، درمانهای ایمنی ، و درمانهای دارویی در حال حاضر تحت ارزیابی هستند.
چگونه میتوان از ابتلا به ایبولا پیشگیری کرد؟
بهترین راه پیشگیری از این بیماری سفر نکردن به نواحی است که ویروس در آن وجود دارد. مراقبان بهداشت و سلامت با پوشیدن ماسک، دستکش و عینکهای محافظ در هنگام تماس با افراد مبتلا به ایبولا از آلوده شدن به این ویروس پیشگیری میکنند.
مداخله و آگاهی اجتماع کلید موفقیت در کنترل بروز این بیماری است. کنترل مناسب این بیماری به اقداماتی مانند مدیریت، بررسی، و ارزیابی موارد تماس با فرد آلوده، خدمات آزمایشگاهی مناسب، دفن مطمئن و بسیج اجتماعی است.
افزایش هوشیاری در مورد عوامل خطر عفونت ایبولا و اقدامات محافظتی که افراد میتوانند انجام دهند، راه موثری برای کاهش انتقال ویروس بین انسانها است. در اطلاعیههای کاهش خطر باید به فاکتورهای زیر توجه شود:
• کاهش خطر انتقال ویروس از حیوان به انسان به واسطه تماس با حیوانات آلوده و مصرف گوشت خام آنها : باید با دستکش و لباسهای محافظ دیگر با بدن حیوانات تماس برقرار شود. محصولات حیوانی (خون و گوشت) باید پیش از مصرف کامل پخته شوند.
• کاهش خطر انتقال انسان به انسان از طریق تماس مستقیم یا نزدیک به فرد مبتلا به ویژه تماس با مایعات بدن او: دستکش و تجهیزات محافظتی مناسب باید هنگام مراقبت از بیمار در منزل استفاده شود. شستشوی مرتب پس از ملاقات بیمار در بیمارستان و نیز پس از مراقبت از بیمار در خانه، لازم است.
• اقدامات محدودکننده شیوع آلودگی شامل این موارد است: دفن بیخطر و فوری افرادی که به واسطه این بیماری جان خود را از دست دادهاند، شناسایی افرادی که در تماس با فرد مبتلا به ایبولا بودهاند، نظارت بر سلامت اطرافیان بیمار تا 21 روز، اهمیت جدا کردن افراد بیمار از سالم برای پیشگیری از گسترش عفونت، اهمیت بهداشت مناسب و حفظ پاکیزگی محیط.
این افراد همیشه باید احتیاطهای استاندارد را هنگام مراقبت از بیماران (بدون توجه به تشخیص در نظر گرفتهشده) رعایت کنند . این موارد احتیاطی شامل بهداشت پایه دستها، بهداشت تنفسی، استفاده از تجهیزات محافظتی فردی (برای جلوگیری از پاشیده شدن یا انواع تماسهای دیگر با مواد عفونی با آنها)، کارهای تزریقاتی و دفن بیخطر و ایمن.
کارکنان بهداشتی که از افراد مشکوک یا مبتلا به ایبولا مراقبت میکنند باید توجه بیشتری برای جلوگیری از تماس با خون و مایعات بیمار و سطوح آلوده مانند لباسها و رختخواب بیمار داشته باشند. در تماس نزدیک (یک متر) با بیمار مبتلا به ایبولا، فرد مراقب باید از محافظ صورت (نقاب و ماسک و عینک مخصوص)، لباس آستین بلند و تمیز غیر استریل به همراه دستکش (دستکش استریل برای برخی از کارهای لازم) استفاده کنند.
کارکنان آزمایشگاه نیز در خطر قرار دارند. باید تنها کارکنان آموزشدیده، نمونههای گرفتهشده انسانی و حیوانی برای بررسی عفونت ایبولا را از طریق تجهیزات مناسب آزمایشگاهی حمل و بررسی کنند.
سازمان بهداشت جهانی با حفظ نظارت بر بیماری ویروس ایبولا و حمایت از کشورهایی که در خطر قرار دارند برای ایجاد برنامههای آمادگی و مقابله، به پیشگیری از شیوع این بیماری کمک میکند.
هنگامی که بروز بیماری شناسایی میشود، سازمان بهداشت جهانی اقدامات حمایتی در این زمینه انجام میدهد، از قبیل مراقبتهای حمایتی، درگیر کردن اجتماع، مدیریت، خدمات آزمایشگاهی، ردیابی موارد تماس با فرد آلوده، کنترل عفونت، حمایت لجیستیکی (مدیریت جریان) و آموزش و کمک به دفن ایمن و بیخطر.
سال |
کشور |
گونه ویروس |
تعداد |
مرگ |
درصد مرگومیر |
2012 |
جمهوری دموکراتیک کنگو |
بوندیبوگیو |
57 |
29 |
51% |
2012 |
اوگاندا |
سودان |
7 |
4 |
57% |
2012 |
اوگاندا |
سودان |
24 |
17 |
71% |
2011 |
اوگاندا |
سودان |
1 |
1 |
100% |
2008 |
جمهوری دموکراتیک کنگو |
زئیر |
32 |
14 |
44% |
2007 |
اوگاندا |
بوندیبوگیو |
149 |
37 |
25% |
2007 |
کنگو |
زئیر |
264 |
187 |
71% |
2005 |
کنگو |
زئیر |
12 |
10 |
83% |
2004 |
سودان |
سودانه |
17 |
7 |
41% |
2003 |
کنگو |
زئیر |
35 |
29 |
83% |
2003 |
کنگو |
زئیر |
143 |
128 |
90% |
2001-2002 |
کنگو |
زئیر |
59 |
44 |
75% |
2001-2002 |
کنگو |
زئیر |
65 |
53 |
82% |
2000 |
اوگاندا |
سودان |
425 |
224 |
53% |
1996 |
افریقای جنوبی |
زئیر |
1 |
1 |
100% |
1996 |
گابون |
زئیر |
60 |
45 |
75% |
1996 |
گابون |
زئیر |
31 |
21 |
68% |
1995 |
کنگو |
زئیر |
315 |
254 |
81% |
1994 |
ساحل عاج جنگل تای |
|
1 |
0 |
0% |
1994 |
گابون |
زئیر |
52 |
31 |
60% |
1979 |
سودان |
سودان |
34 |
22 |
65% |
1977 |
کنگو |
زئیر |
1 |
1 |
100% |
1976 |
سودان |
سودان |
284 |
151 |
53% |
1976 |
کنگو |
زئیر |
318 |
280 |
88% |
شکل: مرگومیر ناشی از بیماری ایبولا از سال 1976 (نواحی قهوهای رنگ مرگومیر از سال 1976 تا 2013 و نواحی سبز رنگ مرگومیر سال 2014 را نشان میدهد. اندازه دایره با افزایش میزان مرگومیر افزایش مییابد)
بروز بیماری ایبولا در سال جاری غیرمعمول است چون از گینه شروع شد، جایی که هرگز پیش از این ایبولا در آن مشاهده نشده بود و به سرعت به نواحی شهری گسترش یافت.
بیست مورد بیماری توسط افرادی که از کشور محل گسترش ایبولا به نیجریه وارد شدند و هشت مورد مرگ اتفاق افتاد. امریکا و سنگال یک مورد مرگ داشتهاند. مرکز کنترل بیماریهای امریکا در ماه سپتامبر گفته است که گسترش ویروس در نیجریه و سنگال با موفقیت محدود شده است.
در اکتبر یک پرستار در اسپانیا پس از درمان دو مبلغ مذهبی اسپانیایی که در نهایت در مادرید درگذشتند، اولین فردی بود که خارج از غرب افریقا به این ویروس مرگبار مبتلا شد.
ایبولا از طریق تماس فیزیکی نزدیک با فرد مبتلا منتقل میشود. در کشورهای غرب افریقا که ایبولا شیوع یافته است، رسوم فرهنگی و مذهبی دربردارنده رفتارهایی است که شامل تماس نزدیک فیزیکی است.
در آغوش گرفتن بخش طبیعی از اعمال مذهبی و فرهنگی در لیبریا و سیرا لئون است و در آن نواحی مراسمهای تدفین با شستشو، لمس و بوسیدن بدن مرده همراه است. اغلب افرادی که مراتب بالایی در اجتماع دارند مسئول شستشو و آماده سازی جسد هستند. برای زنان این کار شامل بافتن مو و برای مردان اصلاح سر میباشد.
اقدامات احتیاطی سختگیرانه ای هنگام دفن فردی که به واسطه ایبولا مرده است باید مراعات شود.
اگر فردی به واسطه ایبولا مرده باشد بدنش مقدار بسیار زیادی ویروس دارد. خونریزی علامت معمول این بیماری پیش از مرگ است. افرادی که جسد را آماده کرده و در تماس با خون یا مایعات دیگر بدن او قرار میگیرند در بیشترین خطر ابتلا به این بیماری قرار میگیرند.
پزشکان بدون مرز تلاش میکنند مردم را از خطراتی که تماس با عزیزانی که به واسطه ایبولا مردهاند برایشان ایجاد میکند آگاه کنند، اما قبولاندن این امر به آنها کار بسیار دشواری است.
همه موارد شیوع پیشازاین بسیار کوچکتر بوده و در نواحی ای اتفاق میافتادند که ایبولا پیشاپیش شناخته شده بود، مانند اوگاندا و جمهوری دموکراتیک کنگو. در آن نواحی سالها طول کشیده بود تا اطلاعات در مورد اجتناب از تماس به آگاهی عمومی برسد. در غرب افریقا فرصتی برای تغییرات فرهنگی لازم وجود نداشته است.
باید خود را ایزوله کنید (از دیگران جدا کنید) و به دنبال کمک حرفهای باشید. احتمال نجات در بیمارانی که زودتر درمان دریافت میکنند بیشتر است.
این بیماری در حال حاضر به طور متوسط جان 50 تا 60 درصد از مبتلایان را میگیرد.
بیمارانی که به ایبولا مبتلا شدهاند غالباً بدنشان بیآب میشود بنابراین باید مایعات حاوی الکترولیتها را بنوشند یا به صورت تزریق این مایعات را دریافت کنند.
سازمان پزشکان بدون مرز میگوید این بیماری مرگبارترین و تهاجمیترین حمله ویروسی است.
هنوز مشخص نیست چه عاملی موجب میشود برخی مردم از این بیماری بهبود یابند درحالیکه برخی دیگر از پا در می آیند.
در همه موارد به جز دو مورد (اولی در مادرید و دومی در دالاس) بیماران در غرب افریقا مبتلا شده بودند.
نظر کاربران
کاربر گرامی، لطفاً توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظرات شما درباره ی این مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که سوالی در رابطه با این مطلب دارید یا نیازمند مشاوره هستید، فقط از طریق تماس تلفنی با بخش مشاوره اقدام نمایید.