چوگان

در این مقاله می خوانید

چوگان، یکی از اولین ورزش‌های برپایه اسب‌سواری است که از ایران به بقیه نقاط جهان گسترش پیدا کرد. در این مقاله با این ورزش مهیج آشنا شوید. ...

چوگان، بازی‌ای است که توسط دو تیم چهارنفره اسب‌سوار انجام می‌شود. در این بازی هرکدام از بازیکنان از چوب‌های چوگان که دسته‌های بلند و انعطاف‌پذیری دارند استفاده می‌کنند تا یک توپ چوبی را درون یک زمین چمن، بین دو دروازه حرکت دهند. این ورزش قدیمی‌ترین ورزش‌ مربوط به اسب‌سواری است. بازیکنان با فرستادن یک توپ پلاستیکی یا چوبی به داخل دروازه تیم مقابل با استفاده از چوب‌های دسته‌بلند، امتیاز می‌گیرند. بازی سنتی چوگان، با سرعت زیاد در یک زمین چمنی به وسعت بیش از 274 متر طول و 146 متر عرض انجام می‌شده است. بازی مدرن چوگان حدود 2 ساعت طول می‌کشد و به زمان‌های کوچکی به نام چوکا تقسیم می‌شود. چوگان به‌طور حرفه‌ای در 16 کشور بازی می‌شود. این بازی سابقاً، نه در حال حاضر، یک بازی المپیکی بوده است.

تاریخچه‌ی بازی

بازی چوگان که ریشه آن به آسیای مرکزی بازمی‌گردد، برای اولین بار، در تاریخی که بین قرن ششم تا قرن اول پیش از میلاد گفته‌شده است، در ایران بازی می‌شد. در ابتدا چوگان یک ورزش آموزشی برای یگان سواره‌نظام بود که اغلب پاسگان محافظتی شاه یا دیگر سربازان نخبه را شامل می‌شد. برای قبایل جنگجو، که این بازی را تا 100 نفر در هر سمت انجام می‌دادند، این یک نبرد کوچک بود. زنان نیز مانند مردان چوگان‌بازی می‌کردند، این امر در مدارکی که نشان می‌دهد که ملکه و بانوان او، با شاه خسروپرویز دوم و درباریانش در قرن 6 بازی می‌کردند، آورده شده است.

در قرن 13 میلادی، چوگان توسط فاتحان مسلمان به هند معرفی شد. در اوایل سال 1866، پس از آنکه یکی از سروان‌های تیپ دهم سربازان سواره‌نظام سبک‌اسلحه که در هند مستقر شده بود یک مسابقه را دید و با افسران خود فوراً یک تیم تشکیل داد، چوگان به‌سرعت گسترش پیدا کرد . در این زمان، در هر سمت 8 نفر بازی می‌کردند و تقریباً هیچ قانونی نداشت. چوگان به‌سرعت در انگلیس ترقی کرد.

بعدها چوگان از ایران به بخش‌های دیگر آسیا ازجمله چین رفت. به دلیل ارزش چوگان برای آموزش سواره‌نظام، این بازی در قرون‌وسطی از قسطنطنیه تا ژاپن بازی می‌شد. این بازی در شرق به‌عنوان بازی پادشاهان شناخته می‌شد.

قوانین چوگان

قوانین چوگان ساده است و طوری طراحی شده است که جریان بازی را حفظ کرده و از آسیب رسیدن به اسب‌ها جلوگیری کند. این قوانین به‌قدری ساده است که هرکس می‌تواند آن‌ها را فهمیده و تفسیر کند.

بازی‌های استراتژیک چوگان بر اساس خط توپ است. خط توپ، یک خط فرضی است که بر اساس حرکت توپ در داخل زمین ایجاد می‌شود. این خط مسیر توپ را دنبال کرده و در مسیر خود، از توپ عبور می‌کند. خط توپ، قوانین را برای بازیکنان مشخص می‌کند تا چگونه با امنیت به توپ برسند. بازیکنی که به توپ ضربه می‌زند عموماً حق عبور دارد و دیگر بازیکنان نمی‌توانند از خط توپ در جلوی آن بازیکن عبور کنند.

زمانی که بازیکنان به توپ نزدیک می‌شوند، در هرکدام از دو سمت خط توپ اسب‌سواری می‌کنند تا بتوانند به توپ دسترسی پیدا کنند. یک بازیکن زمانی می‌تواند از خط توپ عبور کند که خطری را ایجاد نکند. بیشتر خطاها و ضربات پنالتی، زمانی اتفاق می‌افتد که بازیکنان به طرز نامناسبی از خط توپ یا حق مسیر عبور کنند. زمانی که خط توپ سمت راست بازیکنی قرار داشته باشد، حق مسیر با او است. دور کردن (ride-off) زمانی اتفاق می‌افتد که یک بازیکن، با برخورد شانه‌به‌شانه با اسب فرد دیگر او را از خط توپ دور کند.

بازیکن دفاع کننده، فرصت‌های متعددی دارد تا مالکیت توپ را برای تیم خود کسب کند. او می‌تواند رقیب را از خط بیرون رانده یا توپ را از او بدزدد. یک حرکت دفاعی رایج دیگر، سدکردن با چوب (hooking) نامیده می‌شود. زمانی که یک بازیکن می‌خواهد به توپ ضربه بزند، رقیب او می‌تواند با استفاده از چوبی که دارد، چوب رقیبی که می‌خواهد به توپ ضربه بزند را سد کند.

یک حرکت دفاعی دیگر، ضربه زدن و یا دور کردن (ride-off ) نامیده می‌شود. این حرکت شبیه سدکردن بازیکن توپ‌دار در هاکی است. در اینجا یک بازیکن در کنار اسب رقیب اسب‌سواری می‌کند تا او را از توپ دور کرده یا از بازی خارج کند. این عمل باید به طرز مناسبی انجام شود تا اسب‌ها و بازیکنان را درخطر قرار ندهد.

بازیکنان

همان‌طور که یادآوری شد، هر تیم شامل 4 بازیکن سواره است که می‌توانند ترکیبی از مردان یا زنان باشند.

هر موقعیتی که به یک بازیکن سپرده شود مسئولیت‌های خاصی برای او دارد:

شماره‌ی یک، تهاجمی‌ترین موقعیت در زمین به شمار می‌رود. موقعیت شماره‌ی یک، معمولاً بازیکن شماره‌ی چهار تیم مقابل را تحت پوشش قرار می‌دهد.

شماره دو، نقش مهمی در حمله دارد، که یا از میان بازیکنان عبور کرده و توپ را وارد دروازه تیم حریف می‌کند، و یا اینکه توپ را به شماره یک پاس می‌دهد و پشت او حرکت می‌کند. ازنظر دفاعی، او بازیکن شماره‌ی سه تیم مقابل را تحت پوشش قرار می‌دهد، که اغلب بهترین بازیکن تیم مقابل است.

بازیکن شماره‌ی سه رهبر تاکتیکی است و باید یک ضربه زن قوی از راه دور باشد تا توپ‌ها را به شماره‌ی دو و یک برساند و علاوه بر این، یک دفاع قوی را ایجاد کند .

بازیکن شماره چهار بازیکن اصلی دفاعی است. آن‌ها می‌تواند به هر جای زمین بروند، اما اغلب تلاش می‌کنند از امتیاز گرفتن تیم مقابل جلوگیری کنند.

تجهیزات چوگان

لباس اصلی یک بازیکن، یک کلاه اسب‌سواری محافظ، چکمه‌های اسب‌سواری تا زیر زانو، شلوار سفید ( اغلب شلوار کتانی‌های معمولی ) و یک تی‌شرت رنگی است که شماره‌ی بازیکن روی آن نوشته شده است. تجهیزات اختیاری شامل یک یا دو جفت دستکش، مچ‌بند، زانوبند ( در بعضی جاها اجباری است )، مهمیز، ماسک صورت و یک شلاق است.