ورزش پهلوانی یا زورخانهای نامی است که یونسکو به ورزش پهلوانی یا باستانی سنتی ایرانیان اختصاص داده است. این ورزش در اصل برای آموزشهای رزمی بود. ...
ورزش پهلوانی یا زورخانهای نامی است که یونسکو به ورزش پهلوانی یا باستانی سنتی ایرانیان اختصاص داده است. این ورزش در اصل برای آموزشهای رزمی بود. ورزش پهلوانی اغلب شامل تمرینهای قدرتی، ورزشهای نرم بدون تجهیزات، هنرهای رزمی و موسیقی بوده است. ورزش پهلوانی که یونسکو آن را قدیمیترین سبک این ورزشها شناخته است ترکیبی از فرهنگ ایرانیان قبل از اسلام با معنویت شیعه است.
کشتی سنتی ایران به ایرانیان و پارتها بازمیگردد و گفته میشود در دوران باستان رستم، قهرمان اسطورهای شاهنامه، آن را تمرین میکرده است. درحالیکه گروه زیادی تنها بهعنوان ورزش آن را تمرین میکردهاند اما گروههای قومی زیادی در استانهای مختلف زورخانهها را به مکانی اختصاصی برای کشتی و مبارزه اختصاص داده بودند. هدف اصلی این گروهها آموزشهای رزمی به مردان و القای یک حس غرور ملی به آنها برای مبارزات پیشرو بود. طرح و نقوش فرشتهی عهد و پیمان زرتشتیان در زورخانهها به اصلیت آن یعنی پارتها بازمیگردد ( سال 132 قبل از میلاد تا 226 پس از میلاد ) سیستم زورخانه چیزی است که امروزه بهعنوان ورزش باستانی شناخته میشود و شکل خاصی از کشتی با نام کشتی پهلوانی است، پهلوان لغتی است که برای زبان پارتی است.
زمانی که عربها در سال 637 به ایران حمله کردند زورخانهها بهعنوان مکانی برای ملاقاتهای مخفی استفاده میشد که در آن قهرمانان و دلاوران آموزشدیده و روح همبستگی و میهنپرستی را زنده نگه میداشتند. مهاجمان بارها و بارها به زورخانهها حمله کردند تا شورشیان را دلسرد و ناامید کنند اما باز افراد جدیدی در مکانهای متفاوت شناخته میشدند. با رسیدن به دورهی شیعه و خصوصاً پس از گسترش تصوف در قرن 8 ورزش پهلوانی عناصر فلسفی و معنوی را نیز جذب کرد. سرودهای مذهبی به تمرینها اضافه شدند و تصویر اولین امام شیعیان، علی (ع)، بهعنوان حافظ و حامی زورخانه به آن اضافه شد.
ورزش باستانی در قرن 19 و در زمان سلطنت شاه قاجار، ناصرالدینشاه در سالهای 1848 تا 1896 شهرت خاصی داشت. هرسال روز 21 ماه مارس در نوروز مسابقاتی در زورخانهی مخصوص شاه برگزارشده و خود شاه نیز بازوبند مخصوص در مسابقات حاضر میگشت.
پسر رضاشاه، محمدرضا پهلوی در این زمینه رویکردی متفاوت را برگزید و روی ریشههای ایرانی باستانی بهعنوان جایگزینی برای پایه و اساس اسلامی ورزش در شرق میانه تأکید کرد و در زمان سلطنت او آخرین مسابقهی ملی برگزار شد.
مدتی پس از انقلاب ایران در سال 1358 دولت جمهوری اسلامی ورزش باستانی را بهعنوان نمادی از غرور و فرهنگ ایران پذیرفت. امروزه ورزش پهلوانی دلیلی بیان میشود که ایرانیان اغلب در مسابقات بینالمللی کشتی و وزنهبرداری برندهاند.
سالن ورزشی سنتی که در آن ورزش باستانی تمرین میشد با نام زورخانه شناخته میشود که معنای آن " خانهی قدرت " است. این سالنها پوشیده بوده و تنها یک فضای باز خاص در سقف دارند. یک محوطهی هشتضلعی یا گرد با عمق 1 متر در مرکز آن قرار دارد که به آن گود میگویند. اطراف گود مکانی برای بینندگان قرار دارد، یک بخش برای نوازندگان و یک بخش برای پهلوانان. تصویری از حضرت علی ( ع ) روی دیوار تمام زورخانهها قرار دارد. اعضای زورخانه میتوانند اغلب مردان از هر مذهب و سطح اجتماعی باشند اما باید در ابتدا حداقل یک ماه قبل از عضو شدن در بین پهلوانان جزء تماشاگران باشند.
از قدیم زورخانه از اعضای خود هیچ هزینهای دریافت نمیکرد و بهجای آن هزینههایش وابسته به کمکهای مالی مردم بود. در مقابل زورخانه خدمات اجتماعی و امنیتی به مردم ارائه میداد. برای مثال " مراسم گلریزان " برگزار میشد که در آن مسابقات و حرکات رزمی اجراشده و پولهای جمع شده برای نیازمندان هزینه میگشت. امروزه حدود 500 زورخانه در ایران وجود دارد. زورخانهها وابستگیهای سیاسی نیز داشتند و از دولتهای مختلف دفاع یا انتقاد میکردند.
مراسم باستانی و تمرینها تقلیدی از سنتی هستند که توسط پیشکسوتان تصوف بیان میشدند، بر اساس شواهد به این افراد مرشد، پیشکسوت و تاج میگفتند. اخلاقیات ورزشهای باستانی نیز شبیه به ایده آل های تصوف است و به خلوص قلبی تأکید دارد. هر تمرین با ستایش حضرت محمد ( ص ) و خاندانش آغاز میشود. مرشد همزمان با زدن ضربات به یک طبل استوانهای سرعت حرکات را مشخص کرده و در کنار آن شعر و داستانهای عرفانی از اسطورههای ایرانی میخواند. شعرهای زورخانهای خود زمانی بهعنوان بخشی از آموزش، دانستنیهای عرفانی و تکنیکهای مذهبی برای پهلوانان در حال آموزش بود.
بخش اصلی ورزشهای زورخانهای ورزشهای قدرتی و یا تمرینهای حرکتی است که اغلب از میل، کباده یا کمان استفاده میشود. این تمرینها با حرکاتی مانند چرخ زدن، سنگ گرفتن و ... دنبال میشود که همه برای قدرت گرفتن بدن هستند. ورزشکاران با ریتم صدای ضرب مرشد حرکت میکنند و هر تمرین با یک کشتی پهلوانی به پایان میرسد.
زرتشتیان باستان باور داشتند تقویت قدرت روحی و جسمی میتواند برای قوی شدن معنویت استفاده شوند. بنابراین جدا از آماده شدن برای نبرد این تمرینها برای تقویت انسانیت و عطوفت در کنار قدرت بدنی در نظر گرفته میشود. در زیر نظر مرشد اخلاق و جوانمردی سنتی به پهلوانان یاد داده میشود. انتظار میرود پهلوان پاک، راستگو و خوشقلب بوده و در کنار آن قدرت بدنی داشته باشد. رسیدن به مقام پهلوانی مستلزم آن است که فرد به مهارتهای فیزیکی دستیافته، قوانین دینی را رعایت کرده و از مراحل اخلاقی عرفان بگذرد.
نظر کاربران
کاربر گرامی، لطفاً توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظرات شما درباره ی این مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که سوالی در رابطه با این مطلب دارید یا نیازمند مشاوره هستید، فقط از طریق تماس تلفنی با بخش مشاوره اقدام نمایید.