کیودو

در این مقاله می خوانید

کیودو ( روش تیر و کمان ) یک هنر رزمی  ژاپنی در تیراندازی است. کسانی که کیودو انجام می‌دهند به‌عنوان کیودوکا نامیده می‌شوند. ...

کیودو بر مبنای ورزش کیوجوتسو ( هنر رزمی کمانداری ) است که در اصل به کلاس سامورایی در تاریخ ژاپن بازمی‌گردد. کیودو توسط هزاران نفر در سراسر دنیا تمرین می‌شود، در سال 2005 فدراسیون بین‌المللی کیودو دارای 132760 عضو رتبه‌دار بود.

تاریخچه‌ی کیودو

شروع تیراندازی در ژاپن، همانند جاهای دیگر به قبل از تاریخ بازمی‌گردد. اولین تصاویری که کمان‌های متمایز بزرگ و نامتقارن ژاپنیان را به تصویر می‌کشد، به دوران یایویی بازمی‌گردد ( سال 500 پیش از میلاد تا 300 پس از میلاد ). اولین سند مکتوبی که تیراندازی ژاپنیان را شرح می‌دهد، تاریخچه چینی وِیشو است که به حدود سال 297 پس از میلاد بازمی‌گردد ) که شرح می‌دهد چگونه مردم جزایر ژاپن از یک تیرکمان چوبی استفاده می‌کردند که این کمان از انتها کوتاه و از بالابلند است.

ظهور

بروز تغییرات در جامعه و طبقه نظامی ( سامورایی ) که در دوران پایانی هزاره‌ی اول شدت یافت، نیاز به تحصیلات درزمینهٔ تیراندازی را به وجود آورد. این امر سبب تولد اولین سبک کیوجوتسو ریوها (تیراندازی دندان اژدها) شد.

سال‌های 1500

پس از ورود پرتغالی‌ها به ژاپن در سال 1543، محبوبیت یومی (تیرکمان ژاپنی) که به‌عنوان یک سلاح جنگی در ژاپن مورداستفاده بود روبه‌زوال رفت، زیرا پرتغالی‌ها با خود سلاح‌های گرمی به شکل تفنگ‌های فتیله‌ای آورده بودند.  

سال‌های 1600 به بعد

در طی دوران توکوگاوا (1603 تا 1868) ژاپن به یک جامعه‌ی طبقاتی تبدیل‌شده بود که در آن سامورایی‌ها در رأس بودند. این زمان یک دوره‌ی گسترده‌ی صلح بود که در طی آن سامورایی‌ها شروع به انجام وظایف اداری کردند، اگرچه مهارت‌های سنتی جنگ هنوز محترم بودند. در طی این دوران تیراندازی تبدیل به یک مهارت داوطلبانه شد که اغلب به شکل رسمی و با تشریفات و به شکل مسابقات مختلف تمرین می‌شد.

احیای مجدد

در طی تغییراتی که در آغاز دوره‌ی میجی (1868 تا 1912) در ژاپن اتفاق افتاد و این کشور درهای خود را به دنیای بیرون باز کرد، سامورایی‌ها موقعیت خود را از دست دادند. بنابراین تمامی هنرهای رزمی، ازجمله کیودو، کاهش شدیدی در آموزش و اهمیت را تجربه کردند. در سال 1896 یک گروه از افراد ماهر در کیودو دورهم جمع شدند تا این تیراندازی سنتی را حفظ کنند. بااین‌حال، این کار تا سال 1949 و تا زمانی که فدراسیون کیودوی ژاپنی ( ANKF ) تأسیس شد، به طول انجامید.

هدف از کیودو

کیودو در شیوه‌های مختلفی تمرین می‌شود که برخی از آن‌ها از تیراندازی نظامی و برخی دیگر از تمرینات تشریفاتی یا تفکری نشأت می‌گیرند. بنابراین در هرکدام تأکید روی چیز متفاوتی است. برخی تأکید روی زیبایی‌شناسی داشته و برخی دیگر بر کارایی تأکیددارند. مدارس تفکری، این ورزش را به‌عنوان یک مراقبه عملی آموزش می‌دهند. در برخی از مدارس خاص، درست شلیک کردن به‌ناچار به برخورد تیر باهدف موردنظر منجر می‌شود. برای این موارد، اصطلاح seisha hicchū " تیراندازی درست، برخورد قطعی" استفاده می‌شود.

تمرینات کیودو همانند باقی هنرهای رزمی، شامل ایده‌ی پیشرفت اخلاقی و روحانی نیز هست. امروزه بسیاری از هنرجویان کیودو را به‌عنوان یک ورزش تمرین می‌کنند که در آن، مهارت در تیراندازی بیشترین اهمیت را دارد. در کیودو، نوعی عمل منحصربه‌فرد کشش که به یک پرتاب طبیعی منجر می‌شود مطلوب است. زمانی که تکنیک تیراندازی درست باشد، نتیجه این خواهد بود که تیر به هدف برخورد می‌کند. هدف روحانی در اینجا این است  که فرد توجه کامل خود را تیراندازی معطوف کند، که این هدف با تعالی هر دو بعد روانی و تکنیک های تیراندازی حاصل می‌شود که به munen musō " هیچ تفکر، هیچ توهم " منجر می‌شود.

باشگاه‌های کیودو ( دوجو)

باشگاه‌های کیودو ( سالن‌های آموزش ) ازنظر سبک و طراحی، بین سبک‌ها و کشورهای مختلف متفاوت هستند. در ژاپن، بیشتر باشگاه‌ها تقریباً یک طرح دارند: یک ورودی، یک محوطه‌ی بزرگ دوجو که اغلب کف چوبی و سقف بلند دارد، جایگاهی برای هدف‌های تمرین ( ماکیوارا) و یک دیوار بزرگ باز با درهای کشویی که زمانی که باز هستند یک محیط بزرگ علف‌زار و یک ساختمان جدا یا همان ماتوبا را نشان می‌دهند که یک تپه‌ی ماسه‌ای و هدف‌ها در آن قرار دارند و 28 متر از زمین دوجو فاصله دارد.

تمرین کیودو

در کیودو سه نوع تمرین وجود دارد:

میتوری گیکو : یادگیری سبک و تکنیک یک تیرانداز ماهر با چشم.

کوفو گیکو : یادگیری و به ذهن سپردن جزئیات تکنیک ها و تلاش روحانی برای فهمیدن آن.

کازو گِیکو : تکرار، که به‌وسیله آن تکنیک تیراندازی فردی شخص، شخصیت پیدا می‌کند.

 تمرین کیودو می‌تواند با کمان پلاستیکی ( گومو یومی ) و با تمرین حرکات hassetsu (هاسّتسو= فرآیند 8 مرحله‌ای، از طرز قرار دادن پاها، تا مرحله تمرکز بر روی تیر پس از پرتاب) آغاز شود. دومین قدم برای فرد تازه‌کار این است که تمرین کارابیکی را با یک کمان بدون تیر انجام دهد تا کنترل کمان و اجرای هاسّتسو را تا زمان یادگیری کامل آموزش ببیند. استفاده و نگهداری از تجهیزات نیز بخش دیگری از آموزش است. بعد از صدور اجازه توسط مربی مبتدیان شروع به تمرین با دستکش و کمان می‌کنند. مراحل بعد ممکن است از یک معلم تا معلم دیگر متفاوت باشد اما شامل تمرین یوگامااِ در ابتدا، سپس کشش، و درنهایت آزاد کردن و پرتاب به ماکیوارا می‌شود. زمانی که یک فرد مبتدی شروع به تیراندازی به ماتو(هدف) ‌می‌کند، ممکن است از او خواسته ‌شود که از فاصله‌ی نصف یا سه‌چهارم مسافت عادی پرتاب کند.

ماکیوارا یک هدف پوشالی با طراحی خاص است. پرتاب به ماکیوارا از فاصله‌ی خیلی نزدیک انجام می‌شود (حدود 2.13 متر ). ازآنجایی‌که هدف بسیار نزدیک است و تیر اغلب به آن برخورد می‌کند، کماندار می‌تواند بیش از تمرکز بر خطر سیر تیر، بر روی تکنیک خود تمرکز کند.  

ماتو، هدف عادی برای بیش‌ترین هنرجویان کیودو است. اندازه هدف‌های ماتو و فاصله‌ی تیراندازی به آن‌ها متغیر است اما رایج‌ترین آن هوشی ماتو (hoshi mato) نام دارد که قطرش 36 سانتی‌متر است که از فاصله 28 متری به آن تیراندازی می‌شود. اوماتو(Omato) نوعی از ماتو است که برای پرتاب اِنتکی در فاصله‌ی 60 متری مورداستفاده قرار می‌گیرد. قطر اوماتو 158 سانتی‌متر است. رقابت‌های جداگانه‌ای برای پرتاب انتکی نیز وجود دارد.

سطوح مهارت کیودو

سه سطح متفاوت مهارت وجود دارد:

1. توتکی، تیر به هدف برخورد می‌کند.

2. کانتکی، تیر هدف را می‌شکافد.

3. زایتکی، تیر در هدف وجود دارد.

تجهیزات

یومی ( کمان ژاپنی ) به طرز فوق‌العاده‌ای بلند بوده ( حدود دو متر ) و از قد کماندار نیز بلندتر است. یومی در اصل از بامبو، چوب، و چرم ساخته‌شده‌ و برای قرن‌ها تغییرنیافته است، اگرچه برخی از کمانداران ممکن است از کمان‌های ساخته‌شده توسط مواد مصنوعی استفاده کنند.

تیرهای ژاپنی که به نام  " یا " شناخته می‌شوند از قدیم از چوب بامبو ساخته می‌شدند و دارای پر عقاب یا شاهین هستند. امروزه هنوز بیشتر تیرهای "یا" از بامبو ساخته می‌شوند ( اگرچه برخی کمانداران از تیرهایی از جنس آلومینیوم یا فیبر کربن استفاده می‌کنند ) و پرهای آن‌ها از پرنده‌هایی که درخطر انقراض نیستند مانند بوقلمون یا قو گرفته می‌شوند. هر تیر دارای یک جنسیت است ( نوع مذکر آن‌ هایا و نوع مؤنث آن اتویا نامیده می‌شود که از پرهای جنسیت‌های مختلف این حیوانات گرفته می‌شوند و جهت چرخش آن‌ها در هوا متفاوت است)

کمانداران کیودو یک دستکش در دست راست خود می‌کنند که یوگاکه نامیده می‌شود. شرکت‌کنندگان می‌توانند بین یک دستکش سخت ( با انگشت شصت سفت شده ) یا یک دستکش نرم ( بدون انگشت سخت ) انتخاب کنند. هرکدام از این دستکش‌ها مزایایی دارند.

نوعی پودر که از پوسته‌ی سوخته برنج ساخته می‌شود و فودِکو نام دارد، به دستی که کمان را می‌گیرد زده می‌شود تا عرق را جذب کند. این کار به کمان اجازه می‌دهد که در دست بچرخد.

درحالی‌که کیودو در درجه‌ی اول به‌عنوان مسیری برای بهبود شخصی در نظر گرفته می‌شود، اما اغلب مسابقات کیودو نیز برگزار می‌شود که در آن‌ها کمانداران در سبکی مسابقه‌ای تمرین می‌کنند. در این مسابقات اغلب کیودوکاها از همه‌ی رتبه و درجات شرکت می‌کنند که شامل مدارس دبیرستانی، دانشگاهی، و بزرگ‌سالان می‌شود. مسابقات اغلب با تشریفات خیلی بیشتری در مقایسه با تمرینات عادی دوجو برگزار می‌شوند. در مسابقات کیودو ژاپنی، یک کمان 4 تیر را در دو مرحله پرتاب می‌کند، یک جفت از تیرها را در پای خود قرار داده و جفت بعدی را آماده نگه می‌دارد.

کیودو در غرب

برخلاف شکل‌های دیگر هنرهای رزمی ژاپن، کیودو یکی از هنرهای رزمی ژاپنی است که مقدار زیادی علاقه و توجه در غرب ندیده است. باوجودی که کیودو در سال 1898 در ایتالیا معرفی شد، اما صرفاً در سال‌های اخیر در کشورهای غربی دیده‌شده است. بیشتر کشورها محل تمرین کیودو نداشته یا تنها گروه‌های کوچکی دارند.