پلنگچه

در این مقاله می خوانید

پلنگچه گربه‌سانی به اندازه‌ی متوسط و بومی جنگل‌های آمریکای جنوبی است. این حیوان به دلیل طرح‌های خاص و زیبای روی پوست خود که نقش و نگارهای تیره و  نیز خال‌ها و خطوط راه‌راه را نشان می‌دهد، به عنوان پلنگ راه‌راه نیز شناخته می‌شود.  ...

طبقه‌بندی و تکامل پلنگچه

رنگ‌آمیزی پلنگچه شبیه به مارگای است که بسیار کوچک‌تر از پلنگچه بوده ولی هم‌خانواده آن است. پلنگچه‌ها در قرن بیستم تا نزدیکی انقراض پیش رفتند، زیرا معمولاً به دلیل پوستشان شکار می‌شدند. با این حال امروزه حفاظت ملی در سراسر زیستگاه طبیعی آن‌ها باعث شده است که جمعیت پلنگچه تا حدودی قادر به بازیابی شود. پلنگچه گربه‌سانی قوی و فرز است که نه تنها می‌تواند به خوبی از درختان بالا رود و بدود، بلکه می‌تواند به خوبی شنا کند زیرا مانند بسیاری از دیگر گونه‌های گربه از آب نمی‌ترسد. 

کالبدشناسی و مشخصات ظاهری پلنگچه

پلنگچه دارای پشمی کوتاه، ضخیم، و لطیف است که معمولاً زرد مایل به قهوه‌ای تا خاکستری مایل به قرمز است و پشت و کناره‌های آن نقش و نگارهای سیاه شبیه به زنجیر وجود دارد. روی پاهای پلنگچه خال‌هایی تیره و روی سر و صورت آن راه‌راه‌هایی وجود دارد که در هر پلنگچه متفاوت است. پلنگچه‌ها دمی بلند که معمولاً نقش حلقه‌های تیره دارد و پنجه‌های بزرگ متناسب با اندازه‌ی بدنشان دارند. پلنگچه مانند تمام گونه‌های گربه به استثنای یوزپلنگ می‌تواند پنجه‌های خود را در کیسه‌های حفاظتی جمع کند که مانع از کند راه رفتن آن می‌شود. پلنگچه‌های نر بسیار بزرگ‌تر از جنس ماده هستند و می‌توانند تا طول یک متر رشد کنند و دمی نصف اندازه‌ی بدنشان دارند. پلنگچه دندان‌های جلویی تیزی دارد که برای گاز زدن طعمه‌اش از آن‌ها استفاده می‌کند و در هر سمت دهان دندان‌هایی مانند تیغ دارد که برای تکه‌تکه کردن غذا از آن‌ها استفاده می‌کند. 

پراکندگی و زیستگاه پلنگچه

پلنگچه‌ها در سراسر مناطق گرمسیری آمریکای جنوبی یافت می‌شوند، اما تعداد آن‌ها در جنگل‌های متراکم حوزه‌ی آمازون بیشتر است. با این حال پلنگچه‌ها بسیار گسترده بوده و در زیستگاه‌های مختلف از جنوب تگزاس تا شمال آرژانتین زندگی می‌کنند. پلنگچه حیوانی فوق‌العاده سازگار است که می‌تواند در زیستگاه‌های مختلفی از جمله جنگل‌های استوایی، مراتع، جنگل‌های حرا، و مانداب‌هایی که مقدار زیادی پوشش گیاهی متراکم دارند زندگی کنند. اگر چه پلنگچه‌ها معمولاً کمتر از 1200 متر بالای سطح دریا یافت می‌شوند، اما مشخص شده است که آن‌ها در دامنه‌های بالایی کوه‌های آند نیز زندگی می‌کنند و در ارتفاعات تا 3800 متر یافت شده‌اند. پلنگچه‌ها به عنوان شناگرانی قوی گاهی‌اوقات در جنگل‌های آب گرفته فصلی هم یافت می‌شوند و گزارش شده است که نزدیک به محل سکونت انسان‌ها هم زندگی می‌کنند.

رفتار و سبک زندگی پلنگچه

پلنگچه حیوانی بسیار منزوی است که یک محدوده زندگی که بسته به محیط اطراف می‌تواند تا 30 کیلومترمربع باشد را اشغال می‌کند. پلنگچه‌های نر در قلمروهایی که اغلب دو برابر قلمروهای جنس ماده است و کنار محدوده‌ی زندگی تعدادی از ماده‌ها قرار گرفته است گشت می‌زنند. پلنگچه حیوانی شبزی است که روز را صرف خوابیدن در پوشش‌های گیاهی متراکم یا روی شاخه‌های بلند و پر برگ می‌کند. پلنگچه‌ها حس بینایی، لامسه و شنوایی عالی دارند که هنگام شکار در شب به آن‌ها کمک می‌کند و آن‌ها با استفاده از صدای شبیه گربه با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند که هنگام جستجوی جفت این صدا به زوزه‌های بلند تبدیل می‌شود. پلنگچه حیوانی فوق‌العاده مرموز است که در برخی از نواحی محدوده‌ی طبیعی خود بسیار کمیاب است و به شدت به پوشش گیاهی متراکم وابسته است و تنها شب‌هنگام خطر می‌کند و به مناطقِ باز می‌رود.

زادوولد و چرخه زندگی پلنگچه

پلنگچه‌ها در قلب مناطق استوایی در تمام طول سال زادوولد می‌کنند اما در شمالی‌ترین و جنوبی‌ترین نواحی محدوده‌ی طبیعی آن‌ها، فصل تولیدمثل معمولاً در اواخر تابستان اتفاق می‌افتد. پس از جفت‌گیری پلنگچه‌ی ماده یک شکاف در صخره‌ها یا درختان توخالی پیداکرده و یا در یک بیشه‌ی متراکم و خاردار لانه می‌گذارد تا هنگام آمادگی برای به دنیا آوردن بچه حریم خصوصی داشته و از خود محافظت کند. پس از یک دوره‌ی بارداری که تا 85 روز طول می‌کشد، پلنگچه‌ی ماده 2 یا 3 بچه به دنیا خواهد آورد که هنگام تولد نابینا بوده و پوشش نازکی از پوست تیره دارند. بچه‌های پلنگچه طی یک ماه می‌توانند اطراف خود را ببینند و پوست آن‌ها ضخیم‌تر و رنگارنگ‌تر می‌شود. اگر چه بچه‌های پلنگچه در سن یک سالگی کاملاً رشد کرده‌اند و قادر به مستقل شدن هستند، اما اغلب به مدت چند سال قبل از ایجاد قلمروی خود در زیستگاه مادری خود زندگی می‌کنند.

رژیم غذایی و شکارهای پلنگچه

پلنگچه حیوانی گوشت‌خوار است که شب هنگام به شکار غذا می‌پردازد و این کار را با آهسته نزدیک شدن به طعمه‌اش انجام می‌دهد. اگر چه پستانداران کوچک مانند جوندگان اکثریت رژیم غذایی پلنگچه‌ها را تشکیل می‌دهند اما پلنگچه‌ها انواعی از حیوانات کوچک از جمله خرگوش‌ها، پرندگان، ماهی‌ها، خرچنگ‌ها، مارمولک‌ها و مارها و گاهی اوقات حتی گوزن‌های کوچک را شکار می‌کنند. همچنین مشخص شده است که پلنگچه‌ها از میمون‌ها، لاک‌پشت‌ها، آرمادیلوها و مورچه‌خوارها هم تغذیه می‌کنند اما وقتی غذای کافی موجود نیست با کشتن پرنده‌های اهلی مشکل ایجاد می‌کنند. از آنجا که پلنگچه‌ها به خوبی از گونه‌های جانوری مختلف تغذیه می‌کنند، بخش مهمی از اکوسیستم محلی خود هستند و رژیم گسترده به آن‌ها کمک می‌کند که به راحتی با زیستگاه‌های مختلف سازگار شوند.

شکارچیان و تهدیدهای پلنگچه‌ها

پلنگچه‌ها نه تنها شکارچیان مهمی در محیط خود هستند، بلکه شکار بسیاری از حیوانات گوشت‌خوار  قرار می‌گیرند.  دیگر گربه‌سان‌ها از جمله جگوار (پلنگ خالدار آمریکایی) و پوما و نیز پرندگان شکاری مانند عقاب هارپی و بزرگ‌ترین مار دنیا به نام آناکوندا پلنگچه‌های کوچک‌تر را شکار می‌کنند. اگر چه پوست بی‌نظیر و خاص پلنگچه به استتار آن‌ها در پوشش گیاهی متراکم اطرافشان کمک می‌کند، اما همین پوست آن‌ها است که باعث کاهش جمعیت بسیار آن‌ها در سراسر محدوده‌ی تاریخی‌شان شده است. پلنگچه‌ که به ویژه از دهه‌ی 1960 تا 1980 به دلیل پوستشان شکار شده و نیز به عنوان حیوانات خانگی نگهداری می‌شدند، تقریباً تا نزدیکی انقراض در طبیعت برده شدند. از زمانی که محافظت از پلنگچه‌ها آغاز شده تعداد آن‌ها افزایش یافته است، اما اکنون آنچه پلنگچه‌ها را تهدید می‌کند جنگل زدایی زیستگاه‌های آن‌ها است. 

واقعیت‌ها و ویژگی‌های جالب پلنگچه

پلنگچه مانند بسیاری از دیگر گونه‌های کوچک‌تر گربه‌ی وحشی، توسط بسیاری از افراد در طول تاریخ به عنوان حیوان خانگی نگهداری شده است. معروف‌ترین این افراد هنرمند انتزاعی سالوادور دالی بود که مرتباً با پلنگچه‌ی اهلی خود مسافرت می‌کرد. حتی چنین تصور می‌شد که آقای دالی پلنگچه‌ی خود را به یک کشتی اقیانوس‌پیما برده بود! همچنین تصور می‌شود که پلنگچه‌ها در فرهنگ‌های باستانی پرو پرستش می‌شدند ( مانند مصری‌های باستان گه گربه می‌پرستیدند) و این فرهنگ‌ها معمولاً پلنگچه‌‌ی زیبا را در آثار هنری خود توصیف می‌کردند. تصور می‌شود که پلنگچه‌ها حداقل 12 ساعت در روز فعال بوده و می‌توانند در این زمان تا 11 کیلومتر مسافرت کنند که پلنگچه‌های نر معمولاً دو برابر پلنگچه‌های ماده راه‌پیمایی می‌کنند. 

ارتباط پلنگچه‌ها با انسان‌ها

فرهنگ‌های باستان پلنگچه‌ها را حیوانی مقدس می‌دانستند اما پوست نرم و دارای نقوش زیبای آن‌ها به سرعت توجه شکارچیان را جلب کرد. جمعیت پلنگچه‌ها در سراسر محدوده‌ی طبیعی‌شان به شدت کاهش یافت و به ویژه در دهه 1960 و 1970 به اندازه‌ای شکار می‌شدند که سالیانه تا 200000 پوست به قیمت 40000 هزار دلار آمریکا دادوستد شده و به فروش می‌رسید. پلنگچه‌ها با وجود اینکه شکارچی وحشی و غالبی هستند، برای فروش به عنوان حیوان خانگی غیر متداول شکار می‌شدند که خوشبختانه پس از آنکه پلنگچه‌ها در فهرست گونه‌های در معرض خطر قرار گرفتند این کار متوقف شد. با وجود اینکه پلنگچه امروزه در اغلب کشورها در سراسر محدوده‌ی طبیعی‌اش محافظت می‌شود و تعداد آن‌ها افزایش یافته است، جمعیت آن‌ها به ویژه در مناطق خاص به شدت تحت تأثیر فعالیت در حال افزایش انسان‌ها (مخصوصاً جنگل زدایی و  مسکونی سازی) قرار گرفته است.

وضعیت کنونی محافظت و زندگی پلنگچه 

امروزه پلنگچه توسط اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط‌زیست، به عنوانی حیوانی که کمترین نگرانی در مورد منقرض شدن آن در آینده‌ی نزدیک در محیط طبیعی خود وجود دارد، فهرست شده است. با وجود اینکه جمعیت آن‌ها در برخی مناطق کم و ناپایدار است، زیستگاه پلنگچه گسترده است، اما جمعیت کلی آن اکنون در حال کاهش است. این کاهش جمعیت عمدتاً به دلیل از بین رفتن زیستگاه می‌باشد، زیرا مناطق وسیعی به ویژه جنگل‌های آمازون در معرض جنگل‌زدایی شدید بوده و دیگر آن پوشش گیاهی متراکم و غذای کافی که پلنگچه برای زنده ماندن نیاز دارند را فراهم نمی‌کنند.  

1. 1. پلنگچه
      فرمانرو	جانوران
      شاخه	طنابداران
      رده	پستانداران
      راسته	گوشتخوارسانان
      تیره	گربه‌سانان
      سرده	یوزگربه‌ها
      نام علمی	Leopardus pardalis
      نام معمول	پلنگچه
      نام دیگر	پلنگ راه‌راه
      گروه	پستانداران
      تعداد گونه‌ها	یک
      موقعیت	آمریکای جنوبی
      زیستگاه	جنگل‌های استوایی، مراتع و مانداب‌ها
      رنگ	قهوه‌ای مایل به زرد، زرد، قرمز، خاکستری، سیاه
      نوع پوست	پشم
      اندازه	55 تا 100 سانتی متر
      وزن	11.5 تا 16 کیلوگرم
      حداکثر سرعت	61 کیلومتر بر ساعت
      رژیم غذایی	گوشت‌خوار
      طعمه	جوندگان، سوسمار، گوزن
      شکارچیان	جگوار، پوما، عقاب هارپی
      سبک زندگی	شبزی/ پگاه‌رو
      رفتار گروه	منزوی
      طول عمر	8 تا 12 سال
      سن بلوغ جنسی	2 تا 3 سال
      دوران بارداری	79 تا 85 روز
      متوسط تعداد بچه	2
      نام جوان	بچه گربه
      سن از شیر گرفتن	6 هفته
      وضعیت محافظت	کمترین نگرانی (وضعیت بقای خوب)
      اندازه جمعیت برآورد شده	800،000
      بزرگ‌ترین تهدید	از دست دادن زیستگاه
      خاص‌ترین ویژگی‌ها	حلقه‌های شبیه به گل، خال، و راه‌راه روی پوست