آهن از مواد ضروری برای سلامت بدن است. زیاد یا کم شدن این ماده می تواند به سلامت بدن آسیب برساند. از جمله این موارد ابتلا به بیماری آلزایمر است. ...
آهن برای همه اشکال حیات از جمله انسانها ضروری است. بخش کلیدی پروتئینها و آنزیمهای متعدد را آهن تشکیل میدهد و این ماده در حملونقل اکسیژن و تنظیم رشد و افتراق سلولی و موارد دیگر دخالت دارد.
یکی از مهمترین نقشهای آهن مکانیسمی در هموگلوبین (پروتئین سلولهای قرمز خون) است که از طریق آن به اکسیژن متصل شده و آن را به تمامی بافتهای بدن میرساند. بدون اکسیژنرسانی مناسب سلولها به سرعت شروع به نابودی میکنند.
اگر آهن بدنتان خیلی کم باشد، ممکن است خستگی، کاهش ایمنی یا آنمی کمبود آهن را تجربه کنید که در صورتی که درماننشده رها شود، ممکن است تبدیل به وضعیتی جدی شود.
اما در صورتی که آهن بیشتری نسبت به مقدار مورد نیاز بدنتان برای تأمین نیاز هموگلوبین دریافت کنید این وضعیت نیز آن میتواند برایتان خطرناک باشد.
بدن شما ظرفیت بسیار محدودی برای خروج آهن دارد بنابراین آهن زیادی در بافتها و اندامها تجمع مییابد. این وضعیت خطرناک است چون آهن اکسیدکننده قوی است و میتواند به بافتهای بدن صدمه زده و مشکلات جدی برای سلامتی ایجاد کند از جمله بیماری آلزایمر .
آهن زیاد در خون میتواند به تولید رادیکالهای آزاد منجر شود که به عصبهای مغز آسیب وارد میکند. همچنین تصور میشود آهن به مقدار زیادی تجمع مییابد (به راحتی از بدن خارج نمیشود) و در پلاکهای بتا – آمیلوئیدی (beta-amyloid) موجود در مغز بیماران آلزایمری به شدت واکنش گر است (پروتئینهای بتا -آمیلوئید پلاکهایی را تشکیل میدهند که به سیناپسها آسیب وارد کرده و باعث مرگ عصبها میشوند).
یک مطالعه حیوانی جدید نشان داد که کاهش میزان آهن در خون میزان پروتئین تائو فوسفوریلیه و بتا – امیلوئید را افزایش داده و توانایی عصبها در هدایت سیگنالها الکتریکی را دچار اختلال میکند .
کارشناسان متابولیسم فلزات در بدن میگویند تحقیقات نقش آهن در ایجاد آلزایمر را به وضوح نشان میدهد چرا که آهن اضافی تجمع یافته در مغز پدیدهای است که همیشه در بیماری آلزایمر دیده میشود.
تحقیقات جداگانه نشان دادهاند که کاهش آهن اضافی در مغز میتواند علائم شبه آلزایمر در موش را کاهش دهد. اندازهگیری آهن مغز، به عنوان راهی برای شناسایی بیماری آلزایمر در مراحل اولیه آن پیشنهاد شده است.
همچنین مشخص شده است که آهن به ویژه در نواحی از مغز که با حافظه و فرایند تفکر همراه هستند و به تدریج در پیشروی آلزایمر از بین میروند تجمع پیدا میکند. هنوز دقیقاً مشخص نیست آیا آهن اضافی حاصل منشأ بیرونی است (مانند مکملها یا ظروف فلزی)، یا به علت زمینه ژنتیکی در جذب آهن زیاد، یا تغییرات زیستشیمی که موجب عدم تعادل درون بدن میگردد؛ ولی احتمالاً مجموعهای از این عوامل در آن نقش دارد.
چیزی که مشخص است این است که آهن خیلی زیاد حتماً سمی بوده و وقتی در عصبها تجمع یابد ممکن است رویداد مرحله نهایی تخریب عصبی (neurodegeneration ) باشد.
بررسی میزان آهن خون از طریق آزمایش ساده خون به نام تست فریتین سرم انجام میشود. این یکی از مهمترین آزمایشهایی است که هر کسی باید به صورت منظم به عنوان بخشی از برنامه غربالگری و مراقبت از سلامتی انجام دهد. این تست مولکول حملکننده آهن (پروتئینی به نام فریتین که درون سلول وجود دارد) را اندازهگیری میکند که آهن را ذخیره میکند. اگر میزان فریتین پایین باشد به این معنی است که میزان آهن شما نیز پایین است.
میزان سالم فریتین سرم بین 20 تا 80 نانوگرم بر میلیلیتر است. اگر این عدد زیر 20 باشد نشانگر قوی کمبود آهن و بالای 80 نشاندهنده آهن اضافی در بدن است. میزان ایده آل فریتین سرم بین 40 تا 60 نانوگرم بر میلیلیتر است. مقدار بیشتر از 100 سرریز شدید آهن و مقدار بالای 300 به ویژه سمی بوده و در نهایت تقریباً در همه افراد در بلندمدت موجب آسیب جدی میشود.
خوشبختانه زنان پیش از یائسگی هر ماه در دوران قاعدگی مقداری آهن از دست میدهند در نتیجه زنان در سن قاعدگی به ندرت از سندرم سرریز آهن رنج میبرند چون خارج شدن خون از بدن موثرترین روش کاهش میزان آهن است. بیشتر مردان بزرگسال و زنان پس از یائسگی در خطر بالای اضافی آهن و مسمومیت قرار دارند چون خونی از دست نمیدهند.
به علاوه برخی افراد نیز زمینه ژنتیکی در جذب زیادی آهن دارند که هموکروماتوز یا هموسیدروز نامیده میشود. یکی از متداولترین علتهای آهن اضافی در بسیاری از کشورها مصرف منظم الکل است. مصرف الکل به صورت منظم جذب همه آهنهای موجود در رژیم غذایی را افزایش میدهد. مثلاً اگر همراه با گوشت کمی الکل مصرف شود آهن بیشتر از مقدار مورد نیاز فرد جذب بدن او میشود. علتهای محتمل دیگر آهن زیاد عبارتاند از:
• پخت و پز در ظروف آهنی – پختن غذاهای اسیدی در این انواع ظروف موجب جذب آهن بیشتر میشود.
• مصرف محصولات غذایی فراوری شده مانند غلات و نانهای سفید غنیشده با آهن- آهنی که در این مواد غذایی استفاده میشود غیر ارگانیک است که تفاوت زیادی با زنگزده ندارد و بسیار خطرناکتر از آهن موجود در گوشت است.
• نوشیدن آبی که مقدار آهن زیادی دارد مانند آب چاه – باید نوعی رسوب دهنده آهن و یا فیلتر اسمز معکوس برای این آب استفاده کنید.
• مصرف مکملهای مولتیویتامین و مواد معدنی- هر دوی این مواد غالباً حاوی آهن هستند.
برخی استفاده از آهن کلات (iron chelator) را توصیه میکنند مانند اسید فیتیک (هگزوفسفات اینوزیتول ) یا IP6. اما راه بهتر اهدای خون است که رویکردی بسیار مطمئن تر و موثرتر و ارزانتر است. اگر به دلیلی مرکز انتقال خون نمیتواند خون شما را برای اهدا بپذیرد، میتوانید با تجویز حجامت درمانی کنید. درعینحال باید از مصرف آهن زیاد به شکل مکملها، نوشیدنیها، ظروف آهنی یا محصولات غنیشده بپرهیزید.
گیاهان دارویی مشخصی که سرشار از فنولیک هستند میتوانند جذب آهن را کاهش دهند مانند چای سبز و رزماری. زردچوبه در واقع به عنوان آهن کلات عمل میکند. در مطالعاتی که بر روی موشها انجام شد، رژیم غذایی حاوی عصاره زردچوبه کاهش میزان فریتین در کبد را نشان داد. در آخر مشخصشده که استاگزانتین (astaxanthin) که در تحقیقات بیش از صد فایده برای سلامتی نشان داده است، آسیب اکسایشی ناشی از آهن را کاهش میدهد. به یاد داشته باشید که آهن تنها یکی از فلزات دردسرساز برای مغز است. فلزات دیگر از جمله روی، آلومینیوم و مس نیز در مغز تجمع یافته و همانند آهن با بیماری آلزایمر ارتباط دارند.
بیماری آلزایمر در حال حاضر اپیدمی بوده و افراد زیادی (بالای 65 سال) در سرتاسر جهان را درگیر میکند. طبق گزارش انجمن آلزایمر امریکا در سال 2011 ، 5.4 میلیون نفر در امریکا یعنی یک نفر از هر هشت نفر به این بیماری مبتلا هستند که تا سال 2050 این مقدار به 16 میلیون نفر افزایش مییابد و در بیست سال بعدی تصور میشود از هر چهار آمریکایی یک نفر به آلزایمر دچار میشود.
اما نباید احساس کنید در مقابل این بیماری هیچ کاری نمیتوانید انجام دهید. اگر چه هنوز درمانی برای آن یافت نشده اما راهکارهای سادهای وجود دارد که به مقدار قابلتوجهی خطر آن را کاهش میدهد. برخی از بهترین راهکارها برای پیشگیری از آلزایمر (علاوه بر اجتناب از آهن زیاد) عبارتاند از:
• فروکتوز
بیشتر افراد میتوانند با حفظ فروکتوز کلی دریافتی خود تا زیر 25 گرم در روز به سلامت خود کمک کنند. فروکتوز چندگونه مسمومیت عصبی ایجاد میکند از جمله وارد آوردن آسیب به دستگاه گردش خون که سلامت دستگاه عصبی به آن وابسته است و نیز تغییر مکانیسم هوس مغز. از آنجایی که یک فرد متوسط تا 300% بیشتر از مقدار توصیهشده فروکتوز دارد، این مشکل جدی و فراگیر است. این قدم را مهمترین اقدام برای پیشگیری از آلزایمر میتوان در نظر گرفت. به علاوه وقتی کبد در حال پردازش فروکتوز (تبدیل آن به چربی) است به شدت توانایی آن در ساخت کلسترول محدود میشود (کلسترول ساختار حیاتی برای سلامت مغز است). این وجه مهم دیگری از ضرورت کاهش مصرف فروکتوز اضافی برای حفظ سلامتی است.
• بهبود میزان منیزیم- برخی از تحقیقات مقدماتی انجامشده اکیداً نشان میدهد که کاهش علائم آلزایمر با افزایش میزان منیزیم در مغز همراه است. متأسفانه بیشتر مکملهای منیزیم به مغز نمیرسند اما یک منیزیم جدید به نام ترونات منیزیم مشخصشده که وارد مغز شده و امیدی برای درمان آلزایمر در آینده فراهم آورده است.
• بهبود مقدار ویتامین دی با قرارگیری در معرض آفتاب
یک ارتباط قوی بین مقدار کم ویتامین دی در بیماران آلزایمر، و نتایج ضعیف در آزمونهای شناختی در آنها مشخص شده است. محققان معتقدند که مقدار بهینه ویتامین دی بتواند میزان مواد شیمیایی مهم در مغز را تقویت کرده و با افزایش کارایی سلولهای قلیایی در مراقبت و ترمیم عصبهای آسیبدیده، از سلولهای مغز محافظت نماید. ویتامین دی همچنین از طریق خواص ضد التهابی و تقویت ایمنی خود نیز برای آلزایمر مفید است. مقدار کافی ویتامین دی، برای عملکرد درست دستگاه ایمنی برای مقابله با التهابی که با بیماری آلزایمر همراه است، حیاتی است.
• حفظ انسولین ناشتا زیر 3 – این مورد ارتباط غیرمستقیم با فروکتوز دارد چون فروکتوز منجر به مقاومت انسولین میگردد. اگر چه قندهای دیگر، غلات، و عدم انجام ورزش نیز فاکتورهای مهمی هستند.
• ویتامین ب12- طبق مطالعه کوچک در فنلاند که اخیراً منتشر شد افرادی که غذاهای سرشار از ویتامین ب12 مصرف میکردند خطر آلزایمر در سالهای بعد در آنها کاهش یافته بود. برای هر واحد افزایش نشانگر ویتامین ب 12 (هولوترنس کوبالامین) خطر آلزایمر دو درصد کاهش یافت. دوز بسیار بالای ویتامینهای ب نیز در درمان بیماری آلزایمر و کاهش از دست دادن حافظه موثر است.
• داشتن یک رژیم غذایی مغذی سرشار از فولات
مشخص شده است که رژیم غذایی گیاهخواری سختگیرانه خطر آلزایمر را افزایش میدهد، در صورتی که رژیم سرشار از امگا 3 خطر آن را کاهش میدهد. اگر چه بدون تردید سبزیجات بهترین شکلِ فولات هستند و باید همه ما مقدار زیادی سبزیجات تازه و خام در روز مصرف کنیم.
• اسیدهای چرب امگا 3 بر پایه حیوانی با کیفیت بالا- مانند روغن کریل (یک سختپوست کوچک). من توصیه میکنم از بیشتر ماهیها پرهیز کنید چون اگر چه سرشار از امگا 3 هستند اما بیشتر آنها به شدت به جیوه آلوده میباشند. مصرف زیاد اسیدهای چرب امگا 3 EPA و DHA از تخریب سلولی ایجادشده در بیماری آلزایمر پیشگیری کرده و به شما کمک میکند. محققان همچنین میگویند که امگا 3 DHA به مقدار چشمگیری تأثیر ژن آلزایمر را کاهش میدهد.
• از ورود جیوه به بدن جلوگیری کرده و جیوه را از بدن خارج کنید- پر کنندههای آمالگام دندانی یکی از منابع اصلی جیوه هستند اما پیش از این که آنها را خارج کنید، باید سالم باشید. همین که رژیم غذایی سالم انتخاب کردید، میتوانید دستورالعمل سم زدایی جیوه را دنبال کرده و سپس به دندانپزشکی مراجعه کنید که این پرکننده امالگام را از دهانتان خارج کند.
• از آلومینیوم اجتناب کنید
آلومینیوم از طریق ظروف، مواد ضد عرق، واکسن کمکی و غیره وارد بدن شما میشود.
• ورزش منظم داشته باشید
بیان شده است که ورزش میتواند تغییری در دگرگونی متابولیزمی پروتئین پیش ماده امیلوئید ایجاد کرده و بنابراین شروع پیشروی آلزایمر را آهسته کند. همچنین ورزش میزان پروتئین PGC-1alpha را افزایش میدهد. همچنین تحقیقات نشان داده است که افرادی که آلزایمر دارند PGC-1alpha کمتری در مغزشان وجود دارد و سلولهایی که حاوی مقدار بیشتری از این پروتئین باشند پروتئین سمی امیلوئید کمتری تولید میکنند.
• از واکسنهای آنفلوانزا اجتناب کنید- چرا که بیشتر آنها حاوی جیوه و آلومینیوم هستند.
• مقدار زیادی بلوبری مصرف کنید – بلوبری وحشی مقدار زیادی آنتی اکسیدان و آنتوسیانین دارد که مشخصشده از بدن در مقابل آلزایمر و بیماریهای عصب شناختی دیگر محافظت مینماید.
• ذهن خود را هر روز تمرین دهید
تحریک ذهن به خصوص یادگیری چیزهای جدید مانند نواختن موسیقی یا زبان جدید با کاهش خطر آلزایمر همراه است. محققان مطمئن نیستند که چالشهای ذهنی به ساخت و ترمیم مغز کمک کرده و احتمال ضایعات مرتبط با بیماری آلزایمر را کاهش دهد.
• از داروهای استاتین (کاهشدهنده کلسترول) و آنتی کولینرژیک اجتناب کنید- مشخص شده است داروهایی که استیل کولین را مهار میکنند (استیل کولین انتقالدهنده عصبی در دستگاه عصبی است) خطر زوال عقل (دیمانس) را افزایش میدهند. این داروها شامل برخی مسکنهای درد شبانه، آنتی هیستامینها، خوابآورها (برای کمک به خواب)، برخی داروهای ضد افسردگی، داروهای کنترل بیاختیاری ادرار و برخی مسکنهای مخدری هستند. مطالعهای نشان داد افرادی که داروهایی مصرف میکردند که به عنوان آنتی کولینرژیک قطعی طبقهبندی شده است، چهار برابر بیشتر از دیگران به نواقص شناختی مبتلا شدند. مصرف منظم دو تا از این داروها خطر نواقص شناختی در آینده را افزایش میدهد. داروهای استاتین به ویژه مشکلساز هستند چون سنتز کلسترول را سرکوب میکنند و پیش مادههای انتقالدهندههای عصبی و کو آنزیم Q10 در مغز را کاهش میدهند و با مهار تولید حامل حیاتی بیومولکول به نام لیپوپروتئین کم چگال (ال دی ال)، از رساندن مقدار کافی اسیدهای چرب ضروری و آنتی اکسیدانهای محلول در چربی به مغز جلوگیری میکنند.
نظر کاربران
کاربر گرامی، لطفاً توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظرات شما درباره ی این مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که سوالی در رابطه با این مطلب دارید یا نیازمند مشاوره هستید، فقط از طریق تماس تلفنی با بخش مشاوره اقدام نمایید.