از هر ده نفر تقریباً هشت نفر یک یا چند بار کمردرد (درد ناحیه پایین کمر) را تجربه کردهاند. علت این درد چیست؟ چگونه می توان آن را درمان کرد؟ ...
در اغلب موارد کمردرد به علت بیماری جدی یا مشکلات جدی کمر نیست و علت دقیق درد مشخص نیست. به این حالت کمردرد با علت نامشخص (Nonspecific) می گویند.
پایین کمر ناحیه انحنای ستون فقرات به سمت شکم است که ناحیه لومبو- ساکرال ( lumbosacral ) یا کمری – خاجی نامیده میشود. این بخش از کمر بین انتهای دندهها و بالای رانها قرار دارند.
بیشتر دردهای پایین کمر به واسطه عضلات متصله و احاطهکننده ستون فقرات ایجاد میشود. ستون فقرات از تعداد زیادی استخوان به نام مهره تشکیل شده است. مهرهها تقریباً گرد بوده و بین هر مهره یک دیسک قرار دارد. دیسک واقع بین مهرهها در واقع ترکیبی از لایه بیرونی محکم و فیبری و بخش مرکزی ژلهای مانند و نرم است. دیسکها به عنوان ضربهگیر عمل کرده و به ستون فقرات اجازه انعطافپذیری میدهند.
شکل: بخش پایین ستون فقرات از پهلو (در سمت راست تصویر سه مهره و دو دیسک بین آنها و سمت چپ طناب نخاعی و عصبهای داخل آن، رباطها و مفاصل فاست دیده میشود)
رباطهای محکمی نیز به مهرهها متصل بوده و آنها را نگه میدارند تا حمایت بیشتری از ستون فقرات کرده و آن را تقویت نمایند. عضلههای مختلفی که به ستون فقرات متصل هستند آن را قادر میسازند که خم شده و در جهتهای گوناگون حرکت کند.
طناب نخاعی که حاوی رشتههای عصبی است که به سمت مغز میرود، توسط ستون فقرات محافظت میشود. عصبهای طناب نخاعی از بین مهرهها خارج میشوند تا پیامهای بخشهای مختلف بدن را دریافت و ارسال کنند.
- کمردرد با علت نامشخص
این نوع کمردرد شایعترین نوع درد پایین کمر است. حدود 19 مورد از هر 20 مورد درد ناگهانی و حاد پایین کمر به عنوان کمردرد با علت نامشخص دستهبندی میشود. این نوع کمردرد که بیشتر مردم زمانی در زندگی خود به آن دچار میشوند به این علت "با علت نامشخص" نامیده میشود که معمولاً کاملاً مشخص نمیشود که چه چیزی موجب ایجاد درد شده است. به عبارت دیگر هیچ مشکل یا بیماری ویژه و مشخصی که به عنوان عامل این درد معرفی شود وجود ندارد. شدت درد از خفیف تا شدید ممکن است متفاوت باشد. این نوع کمردرد در ادامه بیشتر بحث میشود.
- درد ریشه عصب – اغلب سیاتیک خوانده میشود
این درد کمتر از 1 مورد از هر 20 مورد درد پایین کمر را شامل میشود. درد ریشه عصب به این معنی است که عصبی که از طناب نخاعی بیرون میآید (ریشه عصب) تحریکشده یا بر آن فشار وارد شده است. بسیاری از مردم به این حالت گیر کردن عصب می گویند. در این حالت درد در طول مسیر عصب احساس میشود بنابراین درد را در ران و گاهی اوقات در ساق پا ممکن است احساس کنید. درد در ساق یا ران اغلب شدیدتر از درد کمر است. تحریک یا فشار وارد آمده بر عصب همچنین ممکن است موجب سوزن سوزن شدن، بیحسی یا ضعف در بخشهایی از باسن، ران یا پا شود.
حدود 9 مورد از هر 10 مورد کمردرد ریشه عصب به علت بیرون زدگی دیسک اتفاق میافتد که فتق دیسک نیز خوانده میشود (دیسک واقعاً از جای خود نمیلغزد بلکه بخش نرم مرکزی آن از نقطه ضعیفی در بخش سخت خارجی دیسک، بیرون میزند). بخش بیرون زده دیسک ممکن است عصبهای مجاور را تحت فشار قرار دهد (برای اطلاعات بیشتر به مقاله بیرون زدگی دیسک در همین سایت مراجعه کنید). وضعیتهای کم شایعتر دیگری نیز وجود دارند که ممکن است بر عصب فشار وارد کرده و درد ریشه عصب ایجاد کنند.
- سندرم کودا اکوئینا (Cauda equina syndrome) – موارد نادر اما اورژانسی
سندرم کودا اکوئینا نوع بسیار جدی مشکل ریشه عصب است. این وضعیت اختلال نادری است که در آن عصبها در انتهای طناب نخاعی تحت فشار قرار میگیرند. این سندرم ممکن است موجب کمردرد به اضافه مشکلاتی در عملکرد روده و مثانه (معمولاً فرد قادر به دفع ادرار نیست)، بیحسی در ناحیه زینی (saddle) (ناحیه اطراف مقعد)، و ضعف در یک یا هر دو پا شود. این سندرم نیاز به درمان اورژانسی دارد تا عصبهای مثانه و روده آسیب دائمی نبینند. در صورتی که به سندرم کودا اکوئینا مشکوک هستید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
- علتهای کم شایعتر درد پایین کمر
التهاب مفاصل (آرتروز) ستون مهرهها گاهی اوقات کمردرد ایجاد مینماید. پوکی استخوان یک شکل شایع آرتروز است که معمولاً در افراد مسن تر اتفاق میافتد. اسپوندیلیت انکیلوزان (Ankylosing spondylitis) شکل دیگری از آرتروز است که میتواند در افراد جوانتر اتفاق افتاده و درد و سفتی پایین کمر را موجب گردد. آرتروز روماتیسمی نیز ممکن است در ستون مهرهها اتفاق بیفتد اما احتمالاً در این شرایط مفاصل دیگری نیز تحت تأثیر قرارگرفتهاند.
اختلالات استخوانی نامتداول گوناگون، تومورها، عفونتها و فشار از سمت ساختارهای نزدیک به ستون مهرهها نیز ممکن است درد پایین کمر ایجاد کند (این موارد کمتر از 1% از موارد درد پایین کمر را شامل میشوند).
کمردرد با علت نامشخص به این معنی است که درد به علت هیچ بیماری خاصی که بتوان تشخیص داد ایجاد نشده است. تصور میشود که در برخی موارد علت آن ممکن است رگ به رگ شدن (کشیدگی بیش از حد) یک رباط یا عضله باشد. در موارد دیگر علت ممکن است مشکلات جزئی دیسک بین دو مهره یا مشکلات جزئی مفصل کوچک فاست بین دو مهره باشد. مشکلات جزئی دیگر در ساختارها و بافتهای پایین کمر نیز میتوانند این نوع کمردرد را ایجاد نمایند. اما اثبات این عوامل درد توسط آزمایشها غیرممکن است بنابراین معمولاً پزشک نمیتواند بگوید درد دقیقاً به چه علت ایجادشده یا از کجا ناشی میشود.
در برخی افراد ندانستن علت دقیق درد نگرانی ایجاد میکند اما برای بسیاری از مردم تشخیص کمردرد با علت نامشخص قوت قلب میدهد چون به این معنی است که هیچ مشکل یا بیماری جدی در کمر آنها وجود ندارد.
گاهی اوقات درد ممکن است بلافاصله پس از بلند کردن جسم سنگین یا پس از خم شدن نامناسب اتفاق بیفتد. گاهی اوقات ممکن است بدون هیچ دلیل آشکاری درد شروع شود. برخی مردم یک روز بیدار میشوند و احساس میکنند کمردرد دارند.
اگر چه کمردرد با علت نامشخص گاهی اوقات کمردرد ساده نیز خوانده میشود اما ساده به این معنی نیست که درد خفیف است. شدت درد میتواند از خفیف تا شدید متفاوت باشد. درد معمولاً در یک ناحیه از پایین کمر وجود دارد اما گاهی اوقات به یک یا هر دو سمت باسن یا رانها نیز گسترش مییابد. درد معمولاً با دراز کشیدن به پشت آرام میشود و اغلب وقتی کمرتان را حرکت میدهید و یا سرفه یا عطسه میکنید بدتر میشود. بنابراین کمردرد با علت نامشخص به نوعی مکانیکی است، یعنی با فعالیت یا حالت بدن تغییر میکند.
بیشتر افرادی که دورهای کمردرد با علت نامشخص دارند به سرعت بهبود مییابند (معمولاً ظرف یک هفته و گاهی اوقات کمی بیشتر). اما پس از که درد آرام یا ناپدید شد پیش آمدن بعدی درد (بازگشت کمردرد) در آینده شایع است. همچنین داشتن دردهای خفیف گاه به گاه، تا مدتی پس از درد شدید اولیه شایع است. در موارد کمی نیز درد چند ماه یا بیشتر باقی میماند که به آن کمردرد مزمن میگویند.
بیشتر افرادی که کمردرد دارند و این درد ناگهانی اتفاق میافتد، کمردرد با علت نامشخص دارند. اگر هیچ علامت مرتبط دیگری وجود نداشته باشد و درد خیلی شدید نباشد بسیاری از افراد آن را تحمل کرده و خود آن را درمان میکنند و اغلب خیلی زود بهتر میشوند اما اگر تردید دارید به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت شما را بررسی کند.
پزشک معمولاً سؤالاتی درباره علائم از شما میپرسد و شما را معاینه میکند. اساساً علائم به صورتی که در بالا توصیف شد معمولاً اتفاق میافتد و علائم نگرانکننده دیگری که بیماری یا علت جدی برای کمردرد را نشان دهد (فهرستی که در زیر آمده است) وجود ندارد. وقتی معاینه دکتر هیچچیزی را که نشاندهنده علت جدی تر کمردرد باشد نشان نمیدهد پزشک میتواند به شما اطمینان دهد که کمردرد با علت نامشخص دارید.
به عنوان راهنمای کلی اگر هر یک از موارد زیر اتفاق افتاد، کمردرد شما ممکن است از نوع کمردرد با علت نامشخص نباشد و علت جدی تری داشته باشد. توجه کنید اکثریت بیشتر افرادی که کمردرد دارند هیچ یک از علائم زیر را ندارند. موارد زیر به شما کمک میکند بدانید مراقب چه مواردی باشید و در صورت مشاهده علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
• دردی که به تدریج ایجادشده و به آهستگی ظرف روزها یا هفتهها بدتر میشود.
• کمردرد دائمی که با دراز کشیدن یا استراحت بهتر نمیشود.
• دردی که به سمت سینه حرکت میکند یا در قسمت پشت سینه بیشتر است.
• ضعف هر یک از عضلات پا
• عدم احساس (بیحسی) در هر بخشی از باسن یا پا
• اگر داروهای استروئید بیش از چند ماه مصرف کردهاید
• علائمی که میتواند نشاندهنده عامل التهابی (آرتریک) باشد مانند اسپوندیلیت انکیلوزان. انواع اصلی آن عبارتاند از:
دردی که در نیمه دوم شب یا پس از بیدار شدن بدتر میشوند
سفتی علاوه بر درد در عضلات کمر در هنگام صبح پس از بیداری و برخاستن از رختخواب که بیش از سی دقیقه طول بکشد
درد با فعالیت آرام میشود (و بدتر نمیشود)
• علائمی که ممکن است نشاندهنده سندرم کوادا اکوینا باشد. علائم اصلی آن علاوه بر کمردرد عبارتاند از:
بیحسی اطراف مقعد (ناحیه زینی)
علائم مثانه مانند کاهش حساسیت مثانه، کاهش کنترل مثانه، بیاختیاری ادرار، کاهش حساسیت هنگام عبور ادرار
بیاختیاری مدفوع (مواد مدفوعی، مدفوع یا حرکات)
• علائمی که ممکن است نشاندهنده شکستگی در ستون مهرهها باشند. علائم اصلی عبارتاند از:
کمردردی که به دنبال ترومای (ضربه) مهمی مانند تصادف یا سقوط از ارتفاع ایجاد شده باشد
کمردردی که به دنبال ترومای خفیف در افراد مبتلا به پوکسی استخوان ایجاد شده باشد
• علائمی که ممکن است نشاندهنده عفونت یا گسترش سرطان در ستون مهرهها باشد. علائم اصلی آن عبارتاند از:
شروع درد در فرد بالای 50 سال یا زیر 20 سال
دردی که هنگام دراز کشیدن ادامه داشته و هنگام شب خواب فرد را مختل میکند
علائم یا مشکلاتی که علاوه بر درد ممکن است وجود داشته باشند که عبارتاند از:
اگر در هر بخشی از بدن سرطان داشته یا دارید
علائم عمومی مانند تب، کاهش وزن بدون علت و غیره
اگر مواد مخدر تزریق میکنید
اگر دستگاه ایمنی ضعیف داریند مثلاً شیمیدرمانی انجام میدهید یا به ایدز مبتلا هستید
معمولاً نه. پزشک معمولاً میتواند کمردرد با علت نامشخص را از توصیف علائم درد و معاینه تشخیص دهد. بنابراین در بیشتر موارد آزمایشی لازم نیست. هیچ تستی نمیتواند کمردرد با علت نامشخص را رد یا تأیید کند. در واقع برخی از پزشکان عقیده دارند که این آزمایشها در موارد کمردرد با علت نامشخص بیشتر آسیب زا هستند تا این که مفید باشند. مثلاً اطلاعات تخصصی که در برخی اسکنها گزارش میشود، با اینکه اسکن تنها نشاندهنده چیزی است که برای این سن طبیعی است و عامل درد نیست ممکن است هشداردهنده به نظر برسد.
دستورالعمل کنونی انگلستان بیان میکند که آزمایشهای روتین مانند پرتوی ایکس و اسکنها را در صورت تشخیص کمردرد بدون علت مشخص نباید انجام داد.
تستهای پرتوی ایکس، اسکنها یا آزمایشهای خون ممکن است در وضعیتهای خاصی توصیه شود. عمدتاً زمانی که علائمی وجود دارد یا در معاینه پزشک علائمی دیده میشود که نشاندهنده علت جدی دیگری برای کمردرد است، چنین آزمایشهایی تجویز میشود.
• درمان ایجاد کمردرد با علت نامشخص چیست؟
• پزشک و بیماران میتوانند با هم همکاری کرده و بهترین گزینه را انتخاب کنند.
توصیه و درمان زیر معمولاً برای شروع ناگهانی (حاد) کمردرد با علت نامشخص ارائه میشود:
فعالیتهای معمول را تا حد ممکن ادامه دهید. ممکن است ابتدا درد شدید باشد و این کار ممکن نباشد اما هر چه زودتر میتوانید فعالیت خود را شروع کنید و تا جایی که میتوانید به فعالیتهای طبیعی خود بازگردید. به طور کلی هیچ کاری انجام ندهید که درد شدیدی ایجاد کند. اگر چه باید مقداری ناراحتی هنگام فعالیت را بپذیرید. هر روز میتوانید هدف جدیدی برای فعالیت خود در نظر بگیرید مثلاً یک روز اطراف خانه قدم بزنید، یک روز تا فروشگاه پیاده بروید و غیره.
همچنین در راحتترین حالت طبیعی بر روی سطحی که بیشتر از همه بر روی آن راحت هستید، بخوابید. در گذشته توصیه میشد که بر روی تشک سفت بخوابید اما هیچ شواهدی وجود ندارد که تأیید کند تشک سفت برای افرادی که کمردرد دارند بهتر از تشکهای دیگر است. برخی افراد با قرار دادن یک بالش سفت کوچک بین زانوها هنگام خوابیدن به پهلو، به آرام شدن علائمشان در شب کمک میکنند.
اگر شاغل هستید هر چه زودتر اگر میتوانید به سر کار برگردید. لازم نیست حتماً دردتان کاملاً رفع شود تا به سر کار برگردید. اغلب برگشت به کار، به خاطر بازگشت به الگوی طبیعی فعالیت و پرت کردن حواس از درد، به کاهش درد کمک میکند.
در گذشته توصیه این بود که تا زمانی که درد آرام شود استراحت کنید. اکنون مشخصشده که این توصیه اشتباه است. شواهد تحقیقات نشان میدهد که احتمالاً با تحرک دوباره و بازگشت به کار سریعتر بهبود مییابید. همچنین اگر هنگام کمردرد فعال بمانید (به جای این که مقدار زیادی استراحت کنید) احتمال مزمن و دائمی شدن درد کم میشود.
اگر نیاز به مسکن دارید بهتر است آن را به طور منظم مصرف کنید. این بهتر از این است که گهگاهی که درد شدید است مسکن مصرف کنید. اگر مسکن را منظم مصرف کنید درد مدت طولانیتری آرام شده و میتوانید ورزش کرده و فعال بمانید.
• پاراستامول- پاراستامول اغلب با قدرت دارویی کامل در صورت مصرف منظم کافی است. برای یک بزرگسال این مقدار 1000 میلیگرم (معمولاً دو قرص 500 میلیگرمی) چهار مرتبه در روز است.
• مسکنهای ضد التهابی- برای برخی افراد مسکنهای ضد التهابی بهتر از پاراستامول موثر است. این مسکنها شامل ایبوپروفن (بدون نسخه و با نسخه میتوان تهیه کرد) است. تهیه انواع دیگر آن مانند دیکلوفناک یا ناپروکسن به نسخه پزشک نیاز دارد. برخی افراد نمیتوانند این داروها را مصرف کنند مانند افرادی که آسم، فشارخون بالا، نارسایی کلیه یا نارسایی قلبی دارند.
• مسکنهای قویتر- مسکنهای قوی تر مانند کدئین در صورتی که مسکنهای ضد التهابی مناسب یا موثر نباشند، میتوانند مصرف شوند. کدئین اغلب علاوه بر پاراستامول مصرف میشود. یبوست یک عارضه جانبی متداول در مصرف کدئین است. در صورتی که مصرف این قرص باعث ایجاد فشار هنگام دفع شود ممکن است کمردرد را بدتر کند. برای جلوگیری از یبوست مقدار زیادی آب نوشیده و غذاهای پرفیبر مصرف نمایید.
• شل کننده عضلات کمر- این داروها مانند دیازپام گهگاهی برای چند روز توصیه میشود تا عضلات کمر را از تنش و انقباض شدید رها کند. دیازپام از گروه داروهایی به نام بنزودیازپامین است که ممکن است فرد به آن عادت کند به همین علت در صورت امکان تنها برای دوره کوتاهی باید مصرف شود.
گرما مانند خوابیدن در وان آب گرم به آرام شدن درد کمک میکند.
درمان میتواند متفاوت باشد و در صورتی که درد شدید است یا بیش از 4 تا 6 هفته طول کشید یا علائم تغییر کرد باید به پزشک مراجعه شود. تکنیکهای دیگر رفع درد را در صورتی که درد مزمن شد میتوان امتحان کرد.
بیشتر افراد (حدود 8 نفر از هر 10 نفر) زمانی در زندگی به کمردرد با علت نامشخص مبتلا میشوند. شدت درد میتواند متفاوت باشد اما به سختی میتوان گفت چشمانداز آن دقیقاً در آینده چگونه است. این کمردرد خیلی شایع بوده و بسیاری از افراد به پزشک مراجعه نمیکنند اما به طور کلی موارد زیر را میتوان در نظر گرفت:
• اغلب دردهای کمردرد با علت نامشخص به سرعت آرام شده و از بین میروند (معمولاً ظرف یک هفته یا در همین حدود)
• حدود 7 مورد از هر 10 مورد درد ظرف چهار هفته از بین رفته یا به مقدار قابلتوجهی کاهش یافته است
• در حدود 9 مورد از هر 10 مورد درد ظرف شش هفته ناپدیدشده یا به میزان قابلتوجهی کاهش یافته است
کمردرد با علت نامشخص در صورتی که بیش از شش هفته طول بکشد مزمن در نظر گرفته میشود. در برخی افراد ممکن است چند ماه یا حتی چند سال طول بکشد. علائم ممکن است دائمی شود اما الگوی متداولتر به صورتی است که علائم مسیر و دوره نامنظمی دارند. دورههای طولانی کمردرد شدید تا متوسط ممکن است دربردارنده دورههای درد شدیدتری نیز باشد.
درمان اولیه مشابه با حملههای ناگهانی (حاد) کمردرد است که همان حفظ فعالیت و تحرک تا حد ممکن است. اگرچه مسکن نیز میتواند مفید باشد. علاوه بر مسکنهایی که پیشتر به آنها اشاره شد ممکن است پزشک دورهای داروهای ضد افسردگی از گروه سه حلقهای را تجویز کند مثل آمیتریپتیلین . داروهای ضد افسردگی سه حلقهای عملکردهای دیگری نیز علاوه بر تأثیر بر افسردگی دارند و در انواع وضعیتهای دردناک مانند کمردرد استفاده میشوند.
انستیتوی سلامت و مراقبت ملی امریکا، مد نظر قرار دادن یک یا چند مورد از درمانهای زیر را نیز توصیه میکند. هر یک از این درمانها شواهدی در آزمایشها مبنی بر این که به آرام شدن علائم در برخی افراد (نه همه) کمک میکند، نشان داده است.
• برنامه ورزشی ساختار یافته. این به معنی ورزش تحت نظارت متخصص مانند فیزیوتراپیست است و احتمالاً به صورت گروهی انجام میشود. ورزشها شامل فعالیت هوازی، دستورالعملهای حرکتی، تقویت عضلات، کنترل حالت بدن و حرکات کششی است که معمولاً شامل هشت جلسه تحت نظارت بیش از 8 تا 12 هفته و تداوم ورزش بین جلسات در خانه است.
• درمان با تکنیکهای دستی- معمولاً این شیوه درمان شامل چند جلسه ماساژ، حرکت دادن منفعلانه کمر (spinal mobilization) و یا درمان دستی کمر (spinal manipulation ) میباشد. در حرکت دادن منفعلانه کمر، درمانگر مفاصل ستون مهرهها را در دامنه حرکت طبیعیشان حرکت میدهد. در درمان دستی کمر درمانگر مفاصل را فراتر از دامنه حرکتی معمولشان حرکت میدهد.
• یک دوره طب سوزنی. مشخص نیست این طب جایگزین چگونه تأثیر میگذارد (برخی پزشکان معتقدند این یک شیوه توصیه سنتی است که شواهد کارایی آن ضعیف است)
درمان رفتاری شناختی- این شیوه درمانی نیز میتواند به عنوان یک گزینه درمانی توصیه شود. شواهد خوبی از تحقیقات آزمایشگاهی وجود دارد که این شیوه میتواند موثر باشد. درمان رفتاری شناختی به شما کمک میکند طرز فکر، احساس، و رفتار خود را تغییر دهید. این درمان برای مشکلات مختلف سلامتی از جمله انواع گوناگون دردهای مزمن کاربرد دارد.
اگر درمانهای بالا چندان موثر نبود میتوانید به کلینیک تخصصی درد بروید. در موارد نادر عمل جراحی به نام فیوژن مهرهها در زمانی که همه درمانهای دیگر بی تأثیر بوده و درد شدید و مداوم است، ممکن است به عنوان یک گزینه درمانی مطرح شود.
شواهد نشان میدهد که بهترین راه پیشگیری از کمردرد، در فعالیت و ورزش منظم خلاصه میشود. این به معنی ورزشهای تناسب اندام کلی مانند راه رفتن، دویدن، شنا و غیره است. هیچ شواهد محکمی وجود ندارد که ورزش کمر خاصی را برای پیشگیری از کمردرد، مفیدتر از فعالیتها و ورزشهای ساده نشان دهد. همچنین باید مراقب کمر خود و انجام ندادن حرکات اشتباه باشید مثلاً در حالتی که بد خم شدهاید جسمی بلند نکنید چون فشار زیادی بر مهرههای کمر وارد میکند (به جای آن از زانوی خود استفاده کنید).
نظر کاربران
کاربر گرامی، لطفاً توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظرات شما درباره ی این مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که سوالی در رابطه با این مطلب دارید یا نیازمند مشاوره هستید، فقط از طریق تماس تلفنی با بخش مشاوره اقدام نمایید.