احتمالاً بسیاری از شما فیلمهایی درباره گردباد (Tornado) دیدهاید و آشنایی کلی با آن دارید. اما سوال هایی در ذهن شما وجود دارد. ما به سوالات شما درباره ی گردبادها پاسخ می دهیم. ...
اما واقعاً گردباد چیست و چطور شکل میگیرد؟ چرا گردباد در جایی ایجاد میشود؟ اگر فرض کنیم در منطقهای که هستیم گردبادی در حالی نزدیک شدن است، چطور میتوانیم از خودمان محافظت کنیم؟ اگر به پاسخ این سؤالها علاقهمند هستید، به خواندن این مطلب ادامه دهید:
گردباد (Tornado ) ستون ویرانگری از هوای در حال چرخش است که از یک طرف با سطح زمین و از طرف دیگر با ابرهای کومولونیموبوس (ابر بلند و متراکم که همراه با صاعقه بوده و پیش از طوفان ظاهر میگردد) در تماس است. در موارد غیرمعمول ممکن است گردباد با سطح زمین و ابرهای کومولوس ( بین مردم به عنوان ابرهای پنبهای، تودهای و کلمی شناخته میشوند) تماس داشته باشد . سیکلون (cyclone) یا چرخند (Twister ) نامهای دیگری است که معمولاً به گردباد اطلاق میشود. گردبادها اندازه و اشکال بسیار متفاوتی دارند اما اغلب شبیه به یک قیف میعان هستند که انتهای آنها باریک بوده و با سطح زمین تماس دارند و بافاصله گرفتن از سطح زمین پهن تر میشوند. گردباد عمدتاً گرد و خاک و ذرات را داخل خود دارد. معمولاً بیشتر گردبادها سرعتی برابر با 177 کیلومتر بر ساعت یا کمتر دارند و پهنای آنها به 76 متر میرسد. اغلب گردباد پیش از این که تحلیل بروند چند کیلومتر حرکت میکند. شدیدترین گردبادها میتوانند سرعتی متجاوز از 480 کیلومتر بر ساعت داشته و پیش از ناپدید شدن، بیش از صد کیلومتر حرکت کنند.
چند نوع مختلف گردباد وجود دارد که با ویژگیهای خاصی طبقهبندی میشوند. این گردبادها شامل تنوره خشکی یا لندسپات ( landspout ) ،گردبادهای حلقوی چندگانه و تنوره دریایی یا واترسپات ( waterspout) هستند. گردبادهای کمتر متداول دیگری نیز وجود دارند، مانند گاستنادو ( gustnado )، تنوره دیو (dust devil) و گردباد آتش ( fire whirl ). هر یک از این گردبادها مشخصات خاص خود را دارند که آن را از بقیه متمایز میسازد. در مواجهه با گردباد باید نوع آن را بدانید چون هر کدام تخریب خاص خود را دارند.
گردبادهای حلقوی چندگانه انواع خاصی از گردبادها هستند که دو یا چند ستون هوای در حال چرخش دارند که در اطراف یک مرکز میچرخند. این پدیده تقریباً در هر جریانی میتواند اتفاق بیفتد اما معمولاً در گردبادهای شدید دیده میشود. این چرخشهای جداگانه موجب آسیب سنگین به نواحی کوچکی در مسیر گردباد مرکزی میشود. این وضعیت پدیدهای مشهود در گردباد ماهوارهای (satellite tornado) است (گردباد ماهوارهای گردبادی است که اطراف یک گردباد اصلی و بزرگ میچرخد) که ضعیفتر بوده و در نزدیکی یک گردباد بزرگ و بادوام تشکیل میشود که هر دو در یک مزوسیکلون قرارگرفتهاند. گردباد ماهوارهای حتی اگر مثل ماهواره دور گردباد بزرگتر بچرخد، گردش آن متمایز است و خیلی بزرگتر از قیف اصلی است.
شکل: گردباد قدرتمند در انگلستان
تنوره دریایی تعریفی مشابه تنوره خشکی دارد اما در آب اتفاق میافتد. این نوع گردباد شدت گردبادهای خشکی را ندارد اما خیلی متداولتر است. این گردبادها به خاطر ویژگیهای مشابه با تنوره دیو و تنوره خشکی، ممکن است با آنها مقایسه شوند. تنوره دریایی از بستر انواع مشخصی از ابرهای روی آبهای نواحی استوایی و نیمه استوایی شکل میگیرد و بادهای نسبتاً ضعیف با دیوارههای صاف دارد که معمولاً کاملاً آهسته حرکت میکند. این نوع گردبادها معمولاً در غرب فلوریدا و شمال دریای ادریاتیک ایجاد میشود. تنوره دریایی گردباد آبی در مقایسه با گردبادهای مزوسیکلون خیلی بادوامتر بوده و در بالای سطح آب (نزدیک به آب) تشکیل میشوند . این گردبادها خیلی شدیدتر از تنوره دریایی غیر طوفانی (fair weather waterspouts) بوده و مدت بیشتری نسبت به آن باقی می مانند که طبیعی است چون از طوفانهای شدیدی شکل میگیرند.
شکل: مزوسیکلون
گردبادهای تنوره خشکی که به عنوان گردباد دودکش غبار (dust-tube) نیز شناخته میشوند، با مزوسیکلونها مرتبط نیستند. نام این گردبادها از ویژگی مشابه آن با تنوره دریایی غیر طوفانی گرفتهشده اما در خشکی ایجاد میشود. تنوره خشکی و تنوره دریایی مشابه هستند چون هر دو ضعیف و با عمر کوتاه بوده و قیف میعان همواری دارند که بیشتر اوقات تا بالا نمیرسد. تنوره خشکی وقتی در تماس با سطح زمین قرار میگیرد ابری از غبار تشکیل میدهد که علت آن مکانیسمهای مختلف گردبادهای مزوسفرم واقعی است. این انواع گردبادها معمولاً ضعیفتر از گردبادهای مرسوم هستند اما همچنان میتوانند تخریب ایجاد کنند چون بادهای شدیدی ایجاد مینمایند.
شکل: نحوه تشکیل گردباد
گاستنادوGustnado
گاستنادو (Gustnado) که به عنوان گردباد جبهه تندباد نیز شناخته میشود، در واقع جریان چرخشی و عمودی جبهه تندباد است. هنوز گردباد بودن گاستاندو مورد بحث است چون با قاعده ابر ارتباط ندارد. این گردباد زمانی تشکیل میشود که یک توده هوایی با سرعت بالا و در حال فرار طوفان رگباری ایجاد میکند و در توده هوای مرطوب و بیحرکت نزدیک به مرز توده وزیده میشود. این گردباد معمولاً به ایجاد نواحی کوچک تخریب ناشی از بادهای شدید چرخشی، در میان خط مستقیم تخریب باد مشهور است.
تنوره دیو
تنوره دیو ستونهای چرخشی هوا هستند که در آسمان صاف ایجادشده و قدرت آنها به اندازه ضعیفترین گردباد است. تنوره دیو زمانی تشکیل میشود که در روزهای بسیار گرم جریان هوای شدید رو به بالا نزدیک به سطح زمین اتفاق میافتد. اگر چه این اشکال غبار و باد مشابه گردبادها هستند اما گردباد در نظر گرفته نمیشوند چون در هوای آرام و صاف تشکیلشده و با ابرها مرتبط نیستند. تنوره دیو نیز همان طور که از نامش پیداست میتواند تخریب زیادی ایجاد نماید.
گردباد آتش
گردباد آتش جریان شبه گردبادی و کوچکی است که نزدیک به آتشسوزیهای بزرگ اتفاق میافتد. تنها زمانی که این پدیده گردباد در نظر گرفته میشود، زمانی است که با ابر کومولیفرم یا پیروکومولوس متصل باشد. گردباد آتش میتواند خسارات جدی وارد کند.
شیطان بخار Steam Devil
گردباد شیطان بخار توده هوای صعودی متشکل از دود یا بخار در حال چرخش است. این پدیده بسیار نادر است. دودی که از یک دودکش صنعتی قدرتمند خارج میشود معمولاً علت ایجاد شیطان بخار است. اگر هوای سرد از روی آبهای گرم عبور کند شیطان بخار در آن ناحیه نیز میتواند اتفاق بیفتد (شیطان بخار معمولاً جریان ضعیف و کوچکی است)
شکل:گردباد تلاطم دریا در ایتالیا
برخی افراد معتقدند اگر پنجرههای خانهتان را باز کنید آسیب ناشی از گردباد کاهش پیدا میکند، چون کاهش چشمگیری در فشار اتمسفری ایجاد میشود. برخی معتقدند آزمایشها نشان میدهد که این کار موجب آسیب بیشتر خانه میشود. در هر صورت گردباد شدید میتواند به راحتی خانه را ویران کند چه پنجرهها باز باشند چه بسته.
یک تصور رایج اشتباه دیگر در بین مردم این است که اگر در زمین مزروعی باز و صاف، و یا مناطق بیابانی مانند نباشند، در مقابل گردباد محافظتشده و گردباد بر روی آنها تأثیری نمیگذارد. اگر چه برخی نواحی در مقابل گردباد مستعدتر از نواحی دیگر هستند اما هیچ جایی کاملاً از مواجهه با گردباد مستثنا نیست.
حتی اگر گردبادها به سرعت اتفاق بیفتند، روشهای ایمنی وجود دارد که میتوانید با کمک آن خود را از پیامدهای محتمل نامشخص محافظت نمایید. اگر در ناحیه گردباد خیز زندگی میکنید، پیش از این که گردباد بیاید آمادهباشید مثلاً فضای ایمنی در منزل داشته باشید که هیچ پنجرهای نداشته باشد مانند کمد یا حمام، تا بتوانید هنگام گردباد به آنجا پناه ببرید. بسیاری از نواحی مستعد گردباد ساختمانهای پناهگاه دارد که مردم به آنجا پناه میبرند. اگر گردبادی در منطقه شما گزارششده هواشناسی رادیو میتواند مفید باشد. بهتر است خود را برای همه چیز آماده کنید. تنها چند توصیه برای ایمن ماندن در گردباد وجود دارد.
چند نوع مختلف گردباد وجود دارد که مقادیر متفاوتی آسیب وارد میکنند. با دانستن اطلاعات اولیه درباره انواع مختلف آنها میتوانید برای این حوادث آمادگی بیشتری داشته باشید. با مشاهده ابری که به گردباد متصل است میتوانید نوع گردباد را شناسایی کنید. به یاد داشته باشید همیشه در این شرایط دور از پنجره قرار بگیرید (گردباد در ایران به ندرت اتفاق میافتد).
نظر کاربران
کاربر گرامی، لطفاً توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظرات شما درباره ی این مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که سوالی در رابطه با این مطلب دارید یا نیازمند مشاوره هستید، فقط از طریق تماس تلفنی با بخش مشاوره اقدام نمایید.