10 پایتخت خیره‌کننده فرهنگ اسلامی در خاورمیانه

در این مقاله می خوانید

در این مقاله با پایتخت های فرهنگ اسلامی انتخاب شده توسط آیسسکو آشنا می شوید. ...

هرساله سه شهر از آفریقا، آسیا و خاورمیانه به‌عنوان پایتخت فرهنگ اسلامی توسط اتاق فرهنگ آیسسکو انتخاب می‌شود. نامزدی، اهمیت معاصر و تاریخی فرهنگ، معماری، و هنر شهرها، وهمچنین سهم آنها در اسلام را مد نظر قرار می‌دهد. با شروع از سال اول، ما نگاهی دقیق‌تر به شهرهای برنده، و آنچه سبب شد که این شهرها مانند نورافکن‌های اهمیت فرهنگی شناخته شوند می‌اندازیم.

مکه مکرمه –پادشاهی عربستان سعودی (2005)

مکه مکرمه یا همان شهر مکه، باارزش‌ترین مکان برای همه مسلمانان است. مکه در منطقه حجاز عربستان سعودی واقع در ساحل غربی این کشور قرار دارد و محل تولد پیامبر اسلام حضرت محمد است. هرساله میلیون‌ها نفر از سراسر جهان برای حج به مکه سفر می‌کنند تا آداب حج، که یکی از ارکان اسلام است، را به‌جا آورند. مقدس ترن مکان در مکه، کعبه است، که خانه ای است که مسلمانان در هنگام حج به دور آن گردش می‌کنند. علاوه بر این، خانة کعبه، همان بنای تاریخی ای است که همه مسلمانان به سمت آن نماز می‌خوانند. افراد غیرمسلمان اجازه دیدار از این مکان که در سال 2005 به عنوان پایتخت فرهنگ اسلامی انتخاب شد را ندارند، اما اهمیت این مکان برای جهان اسلام غیرقابل‌انکار است.

کعبه

حلب - جمهوری عربی سوریه (2006)

حلب یکی از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های جهان است که بر اساس برخی برآوردها قدمت آن بیش از 8000 هزار سال است. با این حال، اهمیت آن در سطح جهان و در داخل، در قرن هفدهم میلادی رو به کاهش گذاشت و دمشق از آن پیشی گرفت و در سال 1946 پایتخت سوریه شد. اهمیت حلب به‌عنوان یک مسیر تجاری که برخی از شگفت‌انگیزترین بناهای معماری را در خود دارد، یک میراث فرهنگی ماندگار به‌جای گذاشت. سوق حلب که قدمت آن به دوره قرون‌وسطا می‌رسد، با داشتن غرفه‌های خیلی زیادی که در آن‌ها ابریشم و ادویه‌جات فروخته می‌شود، یکی از مثال‌های این مسئله است. مسجد بزرگ حلب هم شاهدی بر تاریخ اسلامی شهر و اهمیت زمین‌شناختی آن به شمار می‌رود. متأسفانه در حال حاضر مناره‌های آن ‌که متعلق به قرن 11 بود، در جنگ‌های داخلی سوریه تخریب و تبدیل به ویرانه شده است. باوجوداینکه بسیاری از بناهای تاریخی این شهر در جنگ داخلی خراب‌شده است، این شهر هنوز در لیست بناهای میراث جهانی یونسکو باقی‌مانده است.

سوق حلب

طرابلس - لیبی (2007)

شهر دیوارکشی شده طرابلس، یکی از بهترین شهرهای حفظ شده اسلامی به شمار می‌رود. داخل دیواره‌های شهر شماری ساختمان نمادین قرار دارد که یادبودی از گذشته شهر به‌عنوان یک مرکز تجاری مهم هستند. مسجد دارغوت که در قرن 16 ساخته شد، نمونه خوبی از معماری ترکی است؛ استعمارگران ترک نزدیک به 500 سال این شهر را اشغال کرده بودند. در حالی که دارغوت اولین مسجدی بود که توسط ترک‌ها ساخته شد، مسجد گرجی که نزدیک به طاق مارکوس اورلیوس بنا شده است، آخرین آن‌ها بود که در قرن 19 ساخته شد. داخل این ساختمان بی‌ادعا که آراسته با سنگ مرمر ایتالیایی، کنده‌کاری مراکشی، و سرامیک‌های تونسی و 16 گنبد پیچیده حکاکی شده است، شگفتی‌برانگیز است.

طاق مارکوس اورلیوس

اسکندریه - جمهوری عربی مصر (2008)

سایت شگفت‌انگیز فانوس دریایی فاروس واقع در اسکندریه، اکنون به خاطر کتابخانه، سرداب‌ها، آمفی‌تئاتر رومی و ستون‌هایش معروف است. قدمت این شهر مدیترانه‌ای که  در شمال مصر واقع‌شده است به 331 پیش از میلاد می‌رسد،. باوجوداینکه این شهر مدعی خاورمیانه‌ای بیشتر شبیه شهرهای یونانی و رومی است، با این حال موفق به دریافت جایزه پایتخت جهان اسلام در سال 2008 شد. گذشته ناپایدار این شهر، آن را غرق در فرهنگ‌های مختلف کرده است. امروزه، این شهر تعداد خارق‌العاده ای از مساجد را در خود دارد که از مساجد دوران باستان تا مساجد مدرن را شامل می‌شوند. مسجد ابو عباس المرسی که در اوایل قرن بیستم ساخته ‌شد، ازلحاظ ساخت‌وساز معاصر است اما مقارن با مساجد قدیمی دیگر شهر است. یک مسجد خاص دیگر، مسجد تربانا است که ازلحاظ اندازه کوچک‌تر است و ساخت آن به قرن 17 بازمی‌گردد. این ساختمان دو ستون زیر مناره تأثیرگذار خود دارد که از دوران اسکندریه باستان باقی‌مانده است.

مسجد ابو عباس المرسی

قیروان جمهوری تونس (2009)

بعد از مکه و مدینه و بیت‌المقدس ، قیروان چهارمین مکان مقدس در اسلام در نظر گرفته‌شده است. داخل دیوارهای شهر، یکی از قدیمی‌ترین مسجد جهان اسلام، با نام مسجد جامع عقبة بن نافع قرار دارد که در قرن هفتم ساخته‌شده است. قیروان در سال 670 پس از میلاد مسیح توسط اعرابی بنیان نهاده شد که با خود قرآن و آموزه‌های اسلامی را برای تونس به ارمغان آوردند. این منطقه حفاظت‌شده، به سنت‌های خود وفادار مانده و یک میراث جهانی مهم است. مسجدِ سه درب، که کمی از مسجد جامع عقبة بن نافع جدیدتر است در سال 866 پس از میلاد توسط محمد ابن قیروان المعافری بنانهاده شد؛ قسمت داخلی آن به روی غیرمسلمانان بسته است اما نمای بیرونی که نمونه قابل‌توجهی از معماری آندلسی است، برای همه تحسین‌کنندگان باز است.

مسجد بزرگ قیروان

تریم جمهوری یمن (2010)

تریم در جنوب یمن، در استان حضرموت واقع‌شده است. این منطقه یکی از مذهبی‌ترین مناطق در این کشور است، و بیشتر جمعیت آن هنوز هم در قبایل زندگی می‌کنند. این شهر دارای نزدیک به 365 مسجد است که قدمت برخی از آن‌ها به قرن هفتم می‌رسد. شاید چشمگیرترین این مساجد، مسجد المحضار باشد. این مسجد با مناره‌هایی به طول بیش از 50 متر یکی از قابل‌تشخیص‌ترین بناها در تریم است، و به‌عنوان یکی از بلندترین ساختمان‌های زمین در جهان در نظر گرفته می‌شود. علاوه‌بر این یک مسجد بزرگ هم وجود دارد که کتابخانه خطی الاحقاف با بیش از پنج هزار نسخه خطی را در خود جای داده است. این کتابخانه یکی از مهم‌ترین مراکز تعلیم اسلامی کشور در نظر گرفته می‌شود و تعدادی از دانش‌پژوهان مهم اسلامی را پرورش داده است.

مناره مسجد المحضار

جمهوری دموکراتیک خلق الجزایر (2011) - تلمسان

مانند شهر قبلی، قیروان، تلمسان نیز یکی از مهم‌ترین مناطق اسلامی در شمال آفریقا است. در این شهر شاهد ادغام فرهنگ مور، آندلس، اسلامی، فرانسوی، و بربر هستیم که به‌طور جدایی‌ناپذیری در معماری، موسیقی و هنر با هم ارتباط دارند. این شهر که در قرن هشتم بنانهاده شده است، مساجدی دارد که قدمتشان به قرن یازدهم برمی‌گردد. یکی از این مساجد خاص، مسجد جامع تلمسان است که قدمت آن به 1091 برمی‌گردد. یک نمونه خوب از سبک المراوید، محراب استادانه آن است که شامل یک گنبد بزرگ با لوستری زیبا می‌شود. مسجد دیگر، مدرسه و آرامگاه ابو مدین و یا سیدی بومدین یک نمونه متأخرتر از معماری آندلسی است. مقبره این بنا که در سال 1339 ساخته‌شد، به زیارتگاهی برای مسلمانان تبدیل شد که برای دیدن آرامگاه عارف صوفی به آنجا می‌آیند. مدرسه بعدها در سال 1347 به مسجد اضافه شد که یک مدرسه مهم برای یادگیری قرآن است.

ورودی مسجد سیدی بو مدین

نجف - جمهوری عراق (2012)

بعد از مکه و مدینه، نجف سومین شهری است که بیشترین زائرین را در جهان اسلام دارد و به‌عنوان سومین مکان مقدس برای مسلمانان شیعه در نظر گرفته می‌شود. مسجد امام علی مکانی است که بیشترین زائرین را جذب می‌کند و توسط مسلمانان شیعه به‌عنوان محل دفن پسرعموی حضرت محمد و همچنین به‌عنوان محل دفن حضرت نوح و آدم در نظر گرفته می‌شود. آرامگاه مجلل حضرت علی کانون مرکزی مسجد است که در سال 977 در اطراف آن ساخته شد. گنبد و مناره‌های این مسجد با حدود 50،000 کاشی طلایی آراسته‌شده است. در پشت این مسجد یکی از بزرگ‌ترین گورستان‌های جهان به نام وادی السلام قرار دارد. مسلمانان شیعه از سراسر جهان عرب، مرده‌های خود را برای آخرین زیارت به نزد مقبره سنگی حضرت علی می‌آورند و تابوت را قبل از دفن در وادی، اطراف آرامگاه حمل می‌کنند.

مسجد امام علی

مدینه منوره- پادشاهی عربستان سعودی (2013)

مدینه منوره، یا همان‌ مدینه، پس از مکه به‌عنوان دومین مکان معنوی اسلامی جهان در نظر گرفته می‌شود. مدینه شهری است که در آن اسلام برای اولین بار توسعه پیدا کرد و مکان دفن حضرت محمد است. ازلحاظ معماری این شهر میزبان سه عدد از قدیمی‌ترین مساجد دنیاست: مسجدالنبی، مسجد ذو قبلتین، و مسجد قبا. مسجد قبا یکی از قدیمی‌ترین مساجد جهان برشمرده می‌شود که ستون‌های آن توسط حضرت محمد بنانهاده شده است. این مسجد در اواخر قرن بیستم مورد بازسازی اساسی قرار گرفت و در حال حاضر با داشتن شش گنبد و چهار مناره، یکی از ساختمان‌های با ابهت درافق مدینه به شمار می‌رود. مسجدالنبی یکی از بزرگ‌ترین مساجد در جهان است که آرامگاه پیامبر حضرت محمد (ص) در آن قرار گرفته که توسط یک گنبد بزرگ سبزرنگ مشخص ‌شده است. معماری داخلی چشمگیر آن نمونه خوبی از معماری اسلیمی است، با ترکیبی از سبک‌هایی از بازسازی‌های قبلی.

مسجد پیامبر

شارجه - دولت امارات متحده عربی (2014)

در سال 1998، شارجه به‌عنوان پایتخت فرهنگی جهان عرب توسط یونسکو شناخته شد، 16 سال بعدازآن دوباره توسط ISESCO به‌عنوان پایتخت فرهنگ اسلامی در سال 2014 انتخاب خواهد شد. باوجود این که شارجه از لحاظ پرزرق و برق بودن از دبی و ابوظبی عقب افتاده است ، اما همچنان بر میراث فرهنگی خود استوار باقی‌مانده است. سیاست فرهنگی امارت یکی از جاه‌طلبانه‌ترین‌ها در خاورمیانه است که به داشتن انبوهی از گالری‌ها و موزه‌های به خود می‌بالد. یکی از ابتکار عمل‌های این دولت این است که در نظر دارد برای نزدیک به 50 هزار خانواده، کتابخانه‌هایی فراهم کند. امارت به‌طور منظم رویدادهای فرهنگی را نیز ترتیب می‌دهد، و یکی از موارد خاص آن، جشنواره دوسالانه شارجه است، که از هنرمندان بین‌المللی برای نمایش دادن آثار خود دعوت می‌کند.