آشنایی با بیماری های خوش خیم پستان
پستان به طور طبیعی از 15 تا 20 قسمت یا لوب كه شامل غدد و مجاری شیری است تشکیلشده كه همان نسج ترشحی پستان میباشد. این لوبها توسط بافت همبند و ساختمانهای نگهدارنده احاطهشده و از هم تفكیك میشوند. اطراف هرم پستانی و حدفاصل عضله قفسه سینه و بافت پستانی با بافت چربی احاطهشده است. بافت چربی زیر بافت پستانی میتواند محل انتشار تومور به جدار قفسه سینه باشد.
سیستم لنفاوی پستان نیز راه ارتباطی پستان با تمام بدن است و در صورت انتشار، سلولهای سرطانی میتوانند بهوسیله عروق لنفاوی به نقاط دور دست بدن دستاندازی كنند. راه دیگر انتشار سلولهای سرطانی به نقاط دوردست(بهاصطلاح متاستاز) عروق خونی و شبكه وریدی پستان میباشد.
پستانها در طول زندگی در اثر تغییرات هورمونی(دوران بلوغ، بارداری و یائسگی) دستخوش تغییراتی میشوند كه طبیعی میباشد.
توده چیست ؟
هرگونه تغییر بهصورت افزایش و تكثیر سلولی را توده میگویند.
تومور چیست ؟
هرگونه رشد فزاینده و كنترل نشده به همراه عدم فعالیت طبیعی فیزیولوژیك را تومور گویند.
تودههای خوش خیم پستان
تودههای خوش خیم پستان شامل:
• کیستهای پستان
• تغییرات فیبروكیستیك در پستان
• فیبروآدنوما
• آبسههای پستانی
• التهابات مجاری پستان
• نكروز چربی
کیستهای پستان
کیستهای پستان تودههایی حاوی مایع هستند كه به دلیل اتساع بخشی از بافت غددی پستان ایجادشدهاند. کیستهای پستان شایع هستند. کیست پستان در لمس، کاملاً متحرک و با حدود صاف و منظم است. قوام سفتی داشته و ممکن است در اندازههای مختلف وجود داشته باشند.
کیست پستان در هر سنی میتواند ایجاد شود . اما غالباً در سنین 30-40 سالگی ایجاد میشود .کیستهای پستان پس از یائسگی ، معمولاً دیده نمیشوند. در صورت مشاهده یا لمس توده پس از یائسگی ارزیابی و مداخلات درمانی و تشخیصی در همان ابتدا انجام میشود.
در صورت لمس یک تودهی متحرک با حدود منظم
• به پزشک مراجعه کنید. معمولاً یک سونوگرافی جهت بررسی اینکه آیا این توده "توپر و جامد " است یا "کیستیک و مایع" انجام میشود.
• اگر مشخص شد توده حاوی مایع میباشد ممکن است پزشک با استفاده از سونوگرافی و یک عدد سوزن باریک ، کیست را تخلیه کند. به این کار Fine-Needle Aspiration میگویند.
• اگر مایع بهدستآمده خونی نباشد ، و اگر پس از تخلیه توده دیگر لمس نشود، معمولاً به اقدام دیگری نیاز نیست اما اگر مایع داخل کیست، خونی باشد یا پس از تخلیه مایع همچنان یک توده لمس شود بررسیهای بیشتری لازم است. معمولاً یک ماه بعد از تخلیه کیست معاینه و بررسی مجدد لازم است.
• اگر قسمتی از کیست پستان را یک تودهی توپر تشکیل دهد نمونهبرداری یا برداشت کل توده ضرورت دارد.
در چه صورت تخلیه کیست پستان نیاز است ؟
درصورتیکه اندازه کیست پستان بزرگ باشد. یا کیست پستان دردناک باشد (برای کاهش درد) یا کیست در سونوگرافی، نشانههای خاصی را داشته باشد که نشان بدهد این کیست یک کیست ساده نیست.
تغییرات فیبروكیستیك
تغییرات فیبروکیستیک ، به تغییراتی در بافت پستان گفته میشود که کیستهای متعدد و نسبتاً ریزی داخل نسج سفت پستان احاطهشده باشد. این حالت ، یک "بیماری " نیست ...بلکه یک تغییر شکل و وضعیت غیرطبیعی است.
تغییرات فیبروکیستیک پستان معمولاً دردناک است. شخص ممکن است در لمس کاملاً حالت غده غدههای ریز را حس کند. درد فیبروکیستیک میتواند شدید بوده و حتی پوشیدن لباسزیر را غیرممکن کند. گاهی در هنگام خونریزی ماهیانه این درد کاملاً شدید میشود.
درمان و مراقبتهای لازم
حدود كردن چربی رژیم غذایی به میزان 25% از كل انرژی دریافتی و پرهیز از مصرف مواد محرك(متیل گزانتینها) كه در قهوه، چای، شكلات و غیره یافت میشود گاهی اوقات موجب كاهش علائم میشود. فواید كاهش نمك و استفاده از داروهای ادرارآور(دیورتیكها) موردبحث است. برخی پزشكان مصرف مکملهای ویتامینی مانند ویتامین B6 و E و Primrose oil را توصیه میکنند. در خانمهایی با علائم شدید ممكن است قرصهای جلوگیری از بارداری، تاموكسی فن و یا آندروژنها توصیه شود كه به دلیل عوارض جانبی در همه موارد تجویز نمیشود.
فیبروآدنوم
فیبروآدنوم ها تودههایی در پستان هستند که متحرك، بدون درد، مدور ( گرد ) و با قوام لاستیكی یا غضروفی هستند. این تودهها معمولاً منفرد هستند، اما در 15-10 درصد موارد میتوانند متعدد هم باشند.
فیبروآدنوما در سنین جوانتر شایع هستند و تحت تأثیر همان سیستم هورمونی كه بر تمام بافت پستان اثر میگذارد، قرار میگیرند. مطالعات اخیر نشان دادهاند كه تا حدود 60 درصد از این تودهها خودبهخود ناپدید میشوند. تعدادی از آنها نیز با گذشت زمان کوچکتر یا بزرگتر میشوند و تعدادی نیز به همان اندازه باقی میمانند.
نكته مهم این است كه فیبروآدنوما بهندرت بیش از یك یا دو سانتیمتر رشد میکنند و سپس در همین اندازه باقی میمانند. اما گاهی رشد زیادی داشته و به آن فیبرآدنوم غولآسا میگوییم. فیبروآدنوم غولآسا، برخلاف نوع ساده آن تمایلی به كوچك شدن یا ثابت ماندن ندارد و دچار رشد افزاینده میشود، بنابراین انجام اقدامات درمانی برای آن لازم و ضروری است.
تشخیص قطعی فیبروآدنوما
با تركیبی از معاینه بالینی، سونوگرافی و معاینات سلولی پس از آسپیراسیون با سوزن باریك انجام میشود. درصورتیکه ضایعه در یك خانم زیر 30 سال باشد و اندازه توده كمتر از 3 سانتیمتر باشد، بیمار برای پیگیری و بررسی مداوم در دسترس باشد و جزء گروه پرخطر هم نباشد، میتوان بیمار را در فواصل 6 ماهه پیگیری كرد. در این مدت اگر فیبروآدنوم رشد كرده باشد یا بیمار بالای 35 سال داشته باشد، بهتر است از پستان خارج شود.
نكته مهم اینكه وجود فیبروآدنوما در سینه یك خانم، احتمال ابتلا به سرطان پستان را در آن شخص افزایش نمیدهد. درمان قطعی برداشتن به طریق جراحی است.
پاپیلوم
پاپیلوم بهصورت تودهای در مجاری بزرگ در ناحیه زیر آرئول (هالهی دور نوك پستان) ظاهر میشود كه استعداد پیشرفت بهطرف بدخیمی را دارد و با علائم ترشحات خونیرنگ یکطرفه از نوك پستان بروز میکند كه باید با تودههای سرطانی كه با ترشحات خونی از نوك پستان همراهاند افتراق داده شود. گرچه 80% تودههای پستانی خوش خیم هستند اما در صورت كشف هرگونه توده مشكوك در پستان به پزشك مراجعه كنید.
گشادی مجرا و التهاب اطراف مجاری
مجاری اصلی پستان در زیر هاله پستان، در جریان تحلیل و پسرفت پستان در دوران یائسگی، كوتاه و گشاد میشوند و در سنین پس از یائسگی، میتوانند با علائمی مثل ترشحات نوك پستان، توكشیدگی نوك پستان و توده قابللمس در پستان ( اغلب با قوام سفت یا خمیری ) همراه باشند. این ضایعات كاملاً خوش خیم هستند ولی توجه داشته باشید ازآنجاکه علائم فوقالذکر ممكن است در سرطانهای پستان نیز دیده شود، تشخیص نهایی با پزشك است.
آبسه
آبسهها حفرههایی محتوی چرك هستند كه در اثر عدم درمان عفونتهای پستان در مراحل اولیه ایجاد میشوند. درصورتیکه حساسیت در لمس و قرمزی روی پستان پس از درمان با آنتیبیوتیک نیز ادامه پیدا كند، باید به وجود آبسه مشكوك شد. آبسهها در لمس اغلب بهصورت یك توده با حدود مشخص لمس میشوند. گاهی در لمس ممكن است بتوان حالت تموج و حركت مایع چرك را لمس كرد، اما گاهی نیز این حالت وجود ندارد و آبسه در لمس سفت است. درمان آبسه، تخلیه به روش جراحی و تجویز آنتیبیوتیک است.
ندولاریتی پستان
این حالت كه به معنای بزرگ شدن بافت غددی خود پستان است، اغلب همراه با درد پستان میباشد. ندولاریتی و درد دورهای بهقدری شایع هستند كه میتوان آنها را بهعنوان تغییرات طبیعی طبقهبندی كرد. ندولاریتی در یك قسمت مشخص از پستان، شایعترین علت توده پستانی در تمام سنین است. تشخیص این تودهها به عهده پزشك است و پس از تشخیص، ممكن است هیچ اقدام درمانی لازم نباشد، یا اینكه نیاز به درمانهای هورمونی یا سایر درمانها وجود داشته باشد.
نكروز چربی
نكروز چربی در پستان از تغییرات بافت چربی به دنبال ضربه به پستان ایجاد میشود. این ضربه میتواند در تصادفات، سقوطها، جراحیها، عفونتها و حتی اشعه درمانی واردشده باشد. بهطورمعمول این ضایعه در زنان چاق و زنانی با سینههای آویزان و بزرگ دیده میشود. بیمار با یك توده سفت، بدون درد، غیر متحرك و با حدود نامشخص مراجعه میکند. توده اغلب سطحی است و همراه با علائم پوستی مثل كشیدگی پوست روی ضایعه به داخل میباشد. معمولاً، ولی نه همیشه، ضایعه در نواحی مركزی پستان یعنی زیر هاله پستانی یا اطراف آن است. در معاینه بالینی، نكروز چربی از ضایعات بدخیم قابلتشخیص و تفكیك نیست، حتی در ماموگرافی هم این ضایعه مشخصات تودههای بدخیم را تقلید میکند و تشخیص قطعی در نهایت با نمونهبرداری سوزنی یا بهوسیله جراحی و خارج كردن ضایعه انجام میشود.