آشنایی با انواع روش های بی حسی و بیهوشی مورد استفاده در جرای سزارین.
بسیاری از مادران از متخصص زنانشان یا از پرسنل بیمارستان سؤال می‌کنند که شما سزارین را با بیحسی انجام می‌دهید یا سزارین را بیهوشی انجام می‌دهید ؟ ! یا سؤال می‌کنند بیمارستان (الف) بیحسی می‌کند؟ بیمارستان (ب ) بیهوشی می‌کند؟
پس همین‌جا بدانید که شما باید مسئله روش بی‌دردی‌تان را از متخصص بیهوشی‌تان (معمولاً در اتاق عمل و بسته به شرایط همان موقع تان) سؤال کنید. نه در ماه پنجم بارداری از متخصص زنانتان! و نه از مامای زایشگاه که در حال آماده کردن پرونده شما برای اتاق عمل است!
به محض ورود به اتاق عمل
من همیشه به مادران می گویم از اتاق عمل و پرسنل و دستگاه‌هایش نباید بترسید ... بلکه باید آرامش بگیرید که این‌همه دستگاه و وسیله و پرسنل و دکتر ، در اختیار شما و برای شما اینجا هستند تا به روش استاندارد زایمان کنید . بسیاری از کشورها ممکن است به این اندازه امکانات نداشته باشند . شما با دیدن اتاق عمل و تجهیزات و پزشکان و پرسنل ، باید خدا رو شاکر باشید که این‌ها همه در خدمت شما هستند که به‌سلامتی کار شما را انجام دهند . پس با دیدن آن‌ها ، باید اضطرابتان رفع شود ! ببینید دستگاه‌ها چطور علائم حیاتی شما را چک می‌کنند...ببینید چند نفر داخل اتاق مواظب شما هستند..و هرکدام وظیفه مشخصی دارند ...؟ آیا این‌ها آرامش‌بخش نیست ؟
روش‌های بی‌دردی (کلی)
1. آنستزی لوکال (بیحسی موضعی) : مثل تزریق لیدوکایین در دندانپزشکی. مثل قطره چشم بیحسی برای عمل لیزیک . مثل پماد بیحسی روی پوست.
2. آنستزی رژیونال (منطقه‌ای ) : در برخی جراحی‌های وسیع‌تر ، ماده‌ی بیحسی مستقیم به عصبی که مسئول حس دهی به یک منطقه است ، تزریق می‌شود. و بدین ترتیب ، کل آن منطقه بی‌حس می‌شود .
مثل بیحسی اپیدورال و بیحسی اسپاینال ، که ماده بیحسی در اطراف نخاع تزریق می‌شود و منطقه‌ی از کمر به پایین، کاملاً بی‌حس می‌شود.
3. آنستزی جنرال (بیهوشی عمومی) : در این روش بیمار توسط تزریق موادی به داخل خون و یا از راه تنفس کاملاً بی‌هوش می‌شود.
بیهوشی می‌تواند خیلی سبک باشد. در حد یک خواب کوتاه (مثلاً برای انجام آندوسکوپی). به این حالت، sedation نیز می‌گویند. گاهی از این روش در ترکیب با روش‌های منطقه‌ای استفاده می‌شود. در این روش بیمار بعد از عمل چیزی را به یاد نمی‌آورد.
سزارین با بیهوشی
پس از آماده شدن در بلوک زایمان ، به اتاق عمل انتقال داده می‌شوید. شما با کمک پرستار بیهوشی وارد اتاق عمل شـده ، روی تخت عمل قرارگرفته و به مانیتور (دستگاه چک علائم حیاتی) وصل می‌شوید. نبض، تنفس و نـوار قلبتان بـه کمـک دستگاه‌ها کنترل‌شده، یکـی از رگ‌هایتان برای تزریق سرم و داروهای بیهوشـی بـاز نگه‌داشته می‌شود. سـر و گـردن، دهـان، بینـی و دندان‌های لق چک شـده و اکسـیژن از طریـق یـک ماسک وارد ریه‌هایتان می‌شود. سپس بـا تزریق داروهای بیهوشی از طریق رگ، شما تقریباً" پس از 30 ثانیه بی‌هوش می‌شوید.
ضمن بیهوشی راه هوایی شما با روش‌های مناسـب باز نگه‌داشته می‌شود (گذاشتن لوله در دردهان ) و تنفس شما تـا پایـان عمـل بـا دستگاه بیهوشی کنترل می‌شود.
بیهوشی تا پایان عمل ادامـه دارد و ضـمن عمـل شما دردی احساس نخواهید کرد. پس از اتمام عمل کمکم بیدار می‌شوید و صـدای پزشـک بیهوشـی را می‌شنوید، در این حالت او به شـما می‌گوید کـه عمل تمام‌شده و از شما می‌خواهد آب دهانتـان را بلعیده و خوب نفس بکشید. در تمام این مدت علائم شما تحت کنترل است . تا بیداری کامل در اتاق ریکاوری می‌مانید، درصورتی‌که حالت تهوع و استفراغ داشتید، سر خود را با کمک پرستار بیهوشی به یک‌طرف برگردانـده و محتویـات دهانتـان را خـالی کنیـد. در ضـمن اگـر مشـکل دیگــری داشــتید ( احســاس دفــع ادرار، درد شدید و... ) به مسئول اتاق ریکاوری بگویید. شما بعد از ریکاوری بـه بخـش خـود منتقـل می‌شوید، تا زمان لازم در آنجا ناشتا می‌مانید و درصورتی‌که سرفه داشتید برای پیشگیری از درد، دسـت خود را روی محل عمل گذاشته و آرام سرفه‌کنید.
گاهی ممکن است پس از پایـان بیهوشـی ، مـدت بیشتری در اتاق بهبودی بمانیـد یـا بعـد از عمـل بـه بخش دیگری منتقل شوید، مطمئن باشید این تصمیم تیم جراحی برای مراقبت بهتر از شماست.
معایب بیهوشی برای سزارین
• احتمال ایجاد تهوع و استفراغ بیشتر است
• احتمال برگشت محتویات معده و ورود آن‌ها به ریه (آسپیراسیون)
• درد بلافاصله بعد از عمل (به‌محض به هوش آمدن ، اوج درد را حس می‌کنید . اما در روش‌های بیحسی ، بیحسی کمکم از بین می‌رود)
• گیجی و منگی و حالت خاص پس از بیهوشی و عدم امکان ارتباط فوری با نوزاد
• احتمال رسیدن بلافاصله برخی از داروهای بیهوشی به جنین و بی‌حال متولد شدن جنین
• احتمال اشکال و عدم موفقیت در لوله‌گذاری و عوارض ناشی از آن
• احتمال آسیب‌های دندانی و چشمی و اندام‌ها در بیهوشی عمومی( گر چه این عوارض شیوع کمتری دارند)
• عدم امکان رؤیت بلافاصله نوزاد
• حساسیت به مواد بیهوشی
سزارین با بیحسی از کمر
در تمام دنیا بهترین روش بی‌دردی برای سزارین، بیحسی منطقه‌ای (از کمر) است.
تفاوت بیحسی اسپاینال با اپیدورال
محل تزریق : بیحسی نخاعی تزریق داروی بیحسی در فضای ساب آراکنوئید است .
بیحسی اپیدورال: تزریق محلول بیحسی در فضای اپیدورال است .که در روی ساک دورمر قرار دارد. اپیدورال در تمام سطوح ولی اسپینال فقط در کمر صورت می‌گیرد.
اسپینال : سریع‌تر انجام می‌شود ، آزار کمتری می‌دهد.دوز کمتر دارو می‌خواهد.بلوک حسی وموتور قوی‌تری می‌دهد.
اپیدرال: سردرد نمی‌دهد.مگر دورمر پاره شود .افت فشار کمتر می‌دهد.کنترل بهتر قدرت بلوک حسی وموتور داریم .می‌توان کاتتر گذاشت و بلوک را محدود یا طولانی نمود مثل زمان زایمان .
دانستنی‌های سزارین با بیحسی از کمر
مادر می‌تواند در طی عمل بیدار باشد .و یا نباشد (با داروهای وریدی خوابانده شود.مثل بنزودیازپین ها ،مخدرها.و ..)
در این روش مادر صدای گریه نوزاد خود را شنیده، تماس پوستی بین مادر و نوزاد وی برقرار می‌شود.این مسئله به ایجاد و تقویت ارتباط عاطفی در طول زندگی بین مادر و فرزند کمک می‌کند.
برای انجام بیحسی از کمر
مادر در وضعیت نشسته یا خوابیده به پهلو قرارگرفته، سر را به سمت شکم خم می‌کند. متخصص بیهوشی، ابتدا پوست ناحیه کمر را با بتادین ضدعفونی می‌کند. پس‌ازآن یک سوزن ظریف مخصوص را در ناحیه کمر وارد پوست‌کرده،پس از اطمینان از محل صحیح سوزن و مشاهده مایع نخاعی،داروی بی‌حس‌کننده موضعی را تزریق می‌کند.
مادر سریعاً به وضعیت خوابیده به پشت(طاق‌باز) برمی‌گردد. سپس احساس تغییر دما به‌ویژه گرم شدن،بیحسی و کرختی در پاها، شکم و نهایتاً قسمت پایینی قفسه سینه شروع می‌شود. مطمئن باشید جراح شما قبل از ایجاد اولین برش حتماً بی‌حس شدن شما را چک کرده و پس از اطمینان از بیحسی کافی، شروع به کار می‌کند. شما بی‌حس هستید. اما حرکات را حس می‌کنید. درواقع فقط "درد " ندارید. مثل زمانی که اعمال دندانپزشکی انجام می‌دهید.
عوارض سزارین با بیحسی از کمر
در برخی از افراد ممکن است برخی از علائم زیر مشاهده شود : احساس بی‌قراری، تغییرات کوتاه‌مدت فشارخون و ضربان قلب، تهوع استفراغ و ...
نگران نباشید. تقریباً در تمام موارد این عوارض قابل‌کنترل است.
شایع‌ترین عارضه پس از بیحسی سردرد وضعیتی است. این سردرد با دراز کشیدن کمتر می‌شود اما با نشستن و ایستادن افزایش می‌یابد. برای کاهش شدت سردرد توصیه می‌شود: مایعات به مقدار کافی و فراوان استفاده کنید ( ترجیحاً آبمیوه شکر دار و صنعتی نباشد چون بیشتر ادرار را زیاد کرده و آب بدن را کم می‌کند). قهوه و نسکافه در کاهش سردرد مؤثر است. بی‌حرکت ماندن مادر پس از عمل به کاهش سردرد کمک می‌کند.
در صورت ادامه سردرد یا شدت یافتن آن ، و یا بروز علائمی چون علائم حسی و حرکتی، استفراغ، تاری دید، تب، سفتی گردن، خواب‌آلودگی غیرعادی لازم است به پزشک مراجعه شود.(ترجیحاً متخصص بیهوشی خودتان)
کمردرد می‌تواند ناشی از تغییرات بارداری، وضعیت خوابیدن بیمار روی تخت و نقل‌وانتقال بیمار و خود زایمان ....باشد. ایجاد کمردرد به خاطر ورود سوزن باریک به ناحیه ، خیلی نادر است.
بیماران معمولاً از ورود سوزن و از ایجاد فلج دائم می‌ترسند.
سؤالات رایج شما راجع به بیحسی و بیهوشی سزارین
آمپول بیحسی از کمر چقدر درد دارد؟
خیلی از افراد از درد آمپول بیحسی در کمر می‌ترسند اما در حقیقت درد آن خیلی زیاد نیست . سوزن آن ، بسیار نازک‌تر از سوزن آنژیوکتی است که به دستتان زده‌اند . اما خب در کل ، مختصری درد را متحمل می‌شوید (که البته برای مادر شدن ، درد زیادی نیست ) .هر چه همکاری شما بیشتر باشد ، کار سریع‌تر و بهتر انجام‌شده و درد کمتری حس خواهید کرد.
آیا بیحسی از کمر باعث کمردرد در آینده می‌شود؟!
هر تکنیکی در پزشکی یک‌درصدی عارضه دارد حتی یک قرص سردرد ساده هم ممکن است باعث عوارض شود. روش‌های اسپاینال و اپیدورال هم همین‌طور هستند. با توجه به وضعیت بیمار، همکاری اووتکنیک متخصص بیهوشی در درصد خیلی کمی از موارد ممکن است عارضه ایجاد شود که یکی از این عوارض کمردرد است اما باید بدانید که این عوارض بسیار محدود و موقتی هستند و با روش‌های خاصی که امروزه وجود دارند قابل‌کنترل هستند. اکثر کمردردهایی که به بیحسی نسبت داده می‌شوند، اصلاً به دلیل خود بارداری و گودی کمر ایجادشده در بارداری و وضعیت‌های غلط ما در دوران بارداری و شیردهی است. در سزارین چه با بیهوشی عمومی و چه با بیحسی موضعی و حتی در زایمان طبیعی احتمال بروز کمردرد به علت تغییرات آناتومیک فقرات کمری در نتیجه وجود جنین و نیز اثرات شل کنندگی هورمون‌های دوران بارداری روی لیگامانهای اطراف مهره‌های کمری وجود دارد. بیماران گاها وقوع آن را به سوزن زدن به کمر نسبت می‌دهند.
آیا بیهوشی در سزارین باعث ریزش مو می‌شود؟
متأسفانه در عامه مردم تصورات غلطی در مورد بیهوشی وجود دارد و شاید متأسفانه بعضی از همکاران پزشک هم به آن دامن می‌زنند. برای مثال بعضی‌ها معتقدند بیهوشی باعث ریزش مو می‌شود درحالی‌که این موضوع بار علمی ندارد و قابل‌پذیرش نیست. شاید فقط بتوان یک اصطلاح کلی را قبول کرد و آن‌هم این است که به‌هرحال بیمار طی عمل جراحی و بیهوشی از شرایط فیزیولوژیک خارج می‌شود و بعد مجدداً بهبود پیدا می‌کند. این موضوع ممکن است روی سیستم ایمنی بدن تأثیر بگذارد و مختل شدن سیستم ایمنی بدن حتی به‌صورت موقت می‌تواند باعث ایجاد عوارض شود که یکی از آن‌ها شاید ریزش مو باشد.
آیا ممکن است حین عمل سزارین بیدار شویم؟!
با پیشرفت‌هایی که در تکنیک‌های امروزی و دستگاه‌های نظارتی داشته‌ایم، عمق بیهوشی و سطح هوشیاری بیمار و خیلی از موارد دیگر به‌دقت و به‌طور مداوم اندازه‌گیری می‌شوند و همه‌چیز از ضربان قلب و فشارخون گرفته تا میزان اکسیژن و گازکربنیک خون و ... تحت کنترل است. همان‌طور که گفته‌شده امروزه دستگاه‌هایی وجود دارند که میزان هوشیاری را کنترل می‌کنند به‌این‌ترتیب احتمال بیدار شدن بیمار خیلی کم است. البته این موضوع هم مثل هر چیز دیگری صفر نیست اما احتمال آن بسیار کم است زیرا متخصصان بیهوشی با توجه به امکاناتی که دارند به‌موقع عمق بیهوشی را زیاد می‌کنند و به حد مناسب می‌رسانند.
گلودرد بعد از بیهوشی چه علتی دارد؟
زمانی که بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد دستگاه تنفس مصنوعی برای او نصب می‌شود برای وصل دستگاه تنفس مصنوعی هم لازم است لوله مخصوصی داخل حنجره بیمار گذاشته شود درصورتی‌که عمل جراحی طولانی باشد یا سایز لوله‌ها مناسب بیمار نباشد ممکن است به‌طور موقت باعث ایجاد گلودرد شود و فرد نیاز به کمک‌های درمانی بعدی پیدا کند. یک علت دیگر گلودرد بعد از عمل هم خشکی مخاط حلق و حنجره است که در درصدی از موارد اتفاق می‌افتد.
آیا ممکن است خوب بی‌حس نشوم و وسط عمل درد را متوجه شوم؟
خیر ...جراح قبل از شروع عمل ، با روش‌های خاصی ، از بی‌حس بودن شما اطمینان حاصل می‌کند .