بسیاری از داروها با تغییر در سیستم بدن سبب تغییر در رفتار و ذهن شما می شوند. اما این تاثیر چگونه است؟
داروهای سایکواکتیو (فعالکننده روان یا روانگردان)، سایکوتروپیک (روان گرا) و یا داروهای تغییردهنده ذهن با تأثیر بر دستگاه عصبی مرکزی (CNS) که شامل مغز و طناب نخاعی است، رفتار را تغییر میدهند . داروشناسی روانی (سایکوفارماکولوژی)، مطالعه چگونگی تأثیر دارو بر مغز و رفتار است. بسیاری از دستههای داروها تأثیرات منحصربهفردی بر مغز و رفتار دارند ازجمله آرامبخشها، مخدرها، محرکها و توهمزاها.
آرامبخشها
داروهای آرامبخش معمولاً بهصورت جمعی باربیتوراتها نامیده میشوند و داروهایی هستند که تأثیرات آرامکنندگی دارند. تأثیر آرامکنندگی داروهای آرامبخش شامل کاهش فعالیت حرکتی و در دوزهای بالاتر سرگیجه و خوابآلودگی است. برخی از باربیتوراتها بهعنوان بیهوش کننده عمل میکنند که موجب خواب و بیحسی نسبت به درد میشود. باربیتوراتها معمولاً بهصورت خوراکی و به شکل قرص و کپسول مصرف میشوند و به خاطر تأثیر مشابه الکل به آنها الکلهای جامد (solid alcohols) گفته میشود. این تأثیرات شامل بازداری زدایی، کاهش کنترل حرکتی، خواب، بیهوشی، کما، آرامش و گاهی اوقات مرگ است. در دستگاه عصبی مرکزی باربیتوراتها خیلی انتخابی عمل نمیکنند و همه بافتهای عصبی تحریکپذیر را از کار میاندازند. در مغز باربیتوراتها بخشهای ساقه مغز و پیش مغز را از کار میاندازند که منجر به مهار انگیختگی و تحریک میشود. باربیتوراتها بسیار اعتیادآور هستند و در افرادی که سعی بر غلبه بر اعتیاددارند علائم ترک شدیدی ایجاد میکنند.
محرکها
محرکها گروهی از داروها هستند که دستگاه عصبی مرکزی را با تحریک رفتار برمیانگیزند و موجب کاهش افسردگی، ایجاد سرخوشی، افزایش هوشیاری، کاهش اشتها و رفع خستگی میشوند. آمفتامینها نمونه کامل محرکها هستند که بهصورت خوراکی یا تزریق درون سیاهرگی مصرف میشوند. آمفتامینها بازجذب کاته کولامینها (انتقالدهندههای عصبی که تأثیرات گوناگونی ازجمله انگیختگی داشته و موجب آزادسازی دوپامین تازه سنتز شده میشوند) را مهار میکنند ( نتیجه آن افزایش مقدار کاته کولامین در مغز است). در مغز تأثیر پاداش آمفتامینها (که در دوز بالای درون سیاهرگی بهعنوان " orgasmic rush " یا نشئگی شدید توصیف میشود) در این انواع داروها با ساقه مغز و عقدههای قاعدهای مرتبط است. سرخوشی ناشی از آمفتامینها تحمل دارو را نشان میدهد و برای ادامه همین تأثیر افزایش دوز لازم است.
مخدرها
مخدرها داروهایی هستند که موجب سرخوشی و تسکین درد میشوند. این داروها شامل تریاک، مورفین، هروئین، مسکنهای سنتزی و کدوئین هستند. مواد مخدر بسته به نوع ماده ممکن است بهصورت خوراکی، تزریقی یا بالا کشیدن از بینی یا دود مصرف شوند. مورفین ماده فعال اصلی تریاک و متابولیت فعال اصلی هروئین است. تغییرات خلق نتایج تأثیر آن بر دستگاه کناری مغز (سیستم لیمبیک) است. مورفین درواقع پاسخ هیجانی به درد را تغییر میدهد. مصرف تزریقی درون سیاهرگی مورفین یا هروئین منجر به نشئگی شدید میشود که بهصورت یک موج لذت توصیف میشود و ممکن است پنج دقیقه یا بیشتر طول بکشد و پسازآن یک دوره آرامش ایجاد میشود. اعتیاد به مخدر معمولاً با کاهش سرخوشی و علائم شدید ترک ایجاد میشود.
توهمزاها
مواد توهمزا ایجاد توهم کرده و موجب وضعیتی میشوند که شبیه روانآشفتگی و اختلال شناختی و درک است. ال اس دی یا اسید لیزرجیک دی اتیل آمید یکی از معروفترین مواد توهمزا است. ال اس دی معمولاً بهصورت خوراکی مصرف میشود و شروع تأثیر آن پس از سی تا نود دقیقه اتفاق میافتد و 5 تا 12 ساعت ادامه دارد. در مغز الگوی توزیع ال اس دی در نواحی بصری، بخشهایی از دستگاه کناری و ساخت شبکهای ساقه مغز بیشترین مقدار را دارد. تجربه ال اس دی به "پرواز" معروف است که میتواند شامل هیجانات شدید، ادراک غیرطبیعی رنگ، گمگشتگی در فضا و زمان، ادراک عجیب بدن و توهم دیداری باشد. علاوه بر این رنگها ممکن است شنیدهشده و صداها بهصورت نور یا فرم تجربه شوند.