در این مقاله با اختلالات خواب،روشهای تشخیص و درمان آن آشنا میشوید.
اختلالات خواب چیست؟
اختلالات خواب وضعیتی است که بر کیفیت و میزان خواب تأثیر میگذارد. علت آن از عادتهای بد که موجب بیدار ماندن فرد میشوند تا مشکلات پزشکی که چرخه خواب را مختل میکنند میتواند متفاوت باشد. اگر صبح هنگام احساس خستگی میکنید به پزشک مراجعه کنید. خواب ناکافی مشکلی جدی است که میتواند سلامتی و امنیت شما را تهدید میکند.
خطرات خواب نامناسب
کمبود خواب تقریباً بر تمام جنبههای زندگی روزمره تأثیر منفی میگذارد. طبق تحقیقات انجام شده مشخصشده است که بین محرومیت از خواب با تصادفات رانندگی، مشکلات در روابط ، عملکرد ضعیف شغلی، آسیبهای مرتبط با کار، مشکلات حافظه و اختلالات خلق، ارتباطی وجود دارد. مطالعات اخیر نشان میدهد اختلالات خواب ممکن است در بیماریهای قلبی، چاقی و دیابت نیز نقش داشته باشد.
علائم اختلالات خواب
علائم اختلالات خواب بسته به نوع آن بسیار متفاوت است اما میتواند شامل موارد زیر باشد:
خوابآلودگی زیاد در طول روز
مشکل در به خواب رفتن یا خواب ماندن
خرخر یا وقفههای کوتاه تفسی در حین خواب
احساس راحت نبودن پا یا نیاز به جابه جا کردن پا در خواب
چرخه خواب
دو نوع خواب وجود دارد: خواب رِم (REM) و خواب غیر رم. خواب رم مخفف عبارت Rapid Eye Movement به معنی حرکت سریع چشم است و همراه با مشاهده رؤیا است و 25 درصد خواب نرمال را شامل شده و به سمت صبح دورههای آن طولانیتر میشود. بقیه زمان خواب صرف خواب غیر رم میشود که شامل چهار مرحله از خواب سبک (مرحله 1) تا خوابسنگین (مرحله 4) میشود. اختلالات خواب، در چرخههای خواب طبیعی اخلال ایجاد کرده و مانع استراحت کافی در شب میشوند.
چه مقدار خواب کافی است؟
مقدار خواب کافی از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است اما راهنمای کلی خواب به صورت زیر است:
در نوزادان 16 ساعت
در نوجوانان 9 ساعت
در بزرگسالان 7 تا 8 ساعت
به یاد داشته باشید که برخی از افراد بزرگسال با 5 ساعت خواب احساس راحتی میکنند و برخی دیگر به 10 ساعت خواب در شب ممکن است نیاز داشته باشند.
اینزامنیا insomnia
بیشتر مردم هرازچندگاهی با مشکل خواب رو به رو میشوند، اما اگر این مشکل چند شب پشت سر هم طول بکشد ممکن است دچار اینزامنیا (insomnia ) شده باشید. افراد مبتلا به اینزامنیا ممکن است چند ساعت طول بکشد تا به خواب بروند. همچنین ممکن است خیلی زود بیدار شوند و نتوانند دوباره خوابشان را ادامه دهند یا به طور مکرر در طول شببیدار شوند. اینزامنیا شایعترین اختلال خواب در بیشتر کشورها است.
اینزامنیا و بهداشت خواب
در بسیاری از موارد اینزامنیا با بهداشت ضعیف خواب مرتبط است. منظور از بهداشت ضعیف خواب عادات بدی است که در خواب اختلال ایجاد میکند. از موارد آن میتواند به نوشیدن قهوه در عصر یا شب، سیگار کشیدن یا خوردن غذاهای سنگین پیش از خواب، نامنظم بودن ساعت رفتن به رختخواب و خوابیدن با تلویزیون یا لامپ روشن اشاره کرد.
اینزمانیا و سلامت روان
مشکلات سلامت روانی ممکن است به اینزامنیا منجر شود. این مشکلات عبارتاند از افسردگی، اضطراب و اختلال فشار روانی پس از حادثه. متأسفانه برخی از داروهایی که برای درمان این مشکلات مصرف میشوند نیز ممکن است مشکلات خواب ایجاد کنند. اگر شک دارید داروهایتان در خواب شما اخلال ایجاد کرده است با پزشک درباره تعدیل درمان صحبت کنید.
اینزامنیا و مشکلات پزشکی
اینزامنیا اغلب به مشکلات پزشکی مرتبط است. از جمله این موارد:
- آرتروز
- درد مزمن
- آسم
- بیماری مزمن انسداد ریوی COPD
- نارسایی قلبی به علت مشکلات تنفسی
- مشکلات تیروئید
اختلالات عصب شناختی مانند سکته مغزی، آلزایمر، پارکینسون
علتهای دیگر اینزامنیا
اینزامنیا ممکن است در طول بارداری به خصوص سه ماهه اول و سوم اتفاق بیفتد. این مشکل ممکن است در دوران یائسگی بازگردد و گرگرفتگی در خواب شب اختلال ایجاد کند. در افراد بالای 65 سال ( هم زنان و هم مردان ) احتمال مشکلات خواب افزایش مییابد. در افرادی که کارهای شیفتی دارند و افرادی که زیاد پرواز میکنند ممکن است اختلال ریتم شبانهروزی ایجاد شود. در این مورد نوعی ساعت درونی بدن (که خواب را کنترل میکند)، تولید هورمون، و عملکردهای دیگر بدن دچار اختلال میشود.
وقفه تنفسی (آپنیا)
افرادی که این اختلال خواب (آپنیا) را دارند در بسیاری از مواقع در حین خواب تنفسشان قطع میشود. این وقفه در تنفس چند ثانیه طول میکشد و موجب تبدیل خواب عمیق به خواب سبک میشود. این اخلال ممکن است منجر به خوابآلودگی در روز شود. بسیاری از افرادی که آپنیای خواب دارند خودشان خبر ندارد. خرخر کردن یکی از علائم هشدار دهنده است و ممکن است همسر فرد، متوجه وقفه تنفسی او که پس از آن خرخر یا تنفس بریده بریده اتفاق میافتد شود.
عوامل زمینه ساز اپنیا در خواب
اپنیای خواب در مردان، افراد دارای اضافه وزن، و افراد بالای 65 سال شایعتر است. جمعیت امریکای لاتین، آمریکایی آفریقایی و ساکنان جزیرههای اقیانوس آرام در خطر بیشتر این مشکل قرار دارند. اگر چه این وضعیت در بزرگسالان شایعتر است اما گاهی اوقات در کودکانی که بزرگی لوزه دارند نیز اتفاق میافتد.
سندرم پاهای بیقرار
افرادی که سندرم پاهای بیقرار دارند، احساس ناراحتی و نیاز به جابجا کردن پاهایشان در حین استراحت را دارند. این مشکل معمولاً در اوایل شب و در طول شب بدتر است. این مشکل، به خواب رفتن را دشوار میکند. برخی دیگر حرکات ناگهانی در خواب را تجربه میکنند که ممکن است موجب بیداریهای کوتاه در شب شود.
حمله خواب (Narcolepsy)
حمله خواب موجب خوابآلودگی شدید در روز میشود. فرد ممکن است با اینکه شب زمان کافی در رختخواب بوده است، بدون چرت زدن به سختی بتواند کار کند. علائم هشدار دهنده دیگر عبارتاند از:
- ابتدا وقتی بیدار میشوید به سختی میتوانید حرکت کنید
- در هیجانات شدید کنترل عضلات را از دست میدهید
- در حین چرت زدن رؤیا میبینید
- هنگامی که به خواب میروید یا بیدار میشوید، توهم شبه رؤیا دارید.
افرادی که حمله خواب دارند تقریباً بلافاصله وارد خواب رم میشوند، بدون اینکه مراحل خواب غیر رم که به طور طبیعی مقدمات رؤیابینی در خواب را فراهم میکنند ، داشته باشند.
خوابگردی
افرادی که به این مشکل خواب دچار هستند، واقعاً ممکن است در حالی که خواب هستند برخیزند و راه بروند. این دورههای خوابگردی در حین مراحل عمیق خواب قبل رم اتفاق میافتد و فرد ممکن است بدون اینکه بیدار شود، انواع فعالیتها را انجام دهد. این افراد معمولاً به سؤالات پاسخ نمیدهند و به محض بیدار شدن به یاد نمیآورند در خواب چه کاری انجام دادهاند. خوابگردی در کودکان شایعتر است اما ممکن است تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا کند .
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم
برای مقابله با اختلالات خواب خودتان اقداماتی میتوانید انجام دهید اما برخی از شرایط نیاز به توجه پزشکی دارند. در صورت تجربه موارد زیر با پزشک صحبت کنید:
با صدای بلند خرخر میکنید یا در حین خواب تنفس منقطع دارید
فکر میکنید یک وضعیت پزشکی یا داروی خاصی شما را تا دیر هنگام بیدار نگه میدارد
اگر همیشه خسته هستید
اگر در حین فعالیتهای روز هنگام به خواب میروید
ثبت خواب
به مدت یک تا دو هفته عادات خواب خود را ثبت کنید تا اطلاعات ارزشمندی از آن به دست آورید از جمله:
زمانی که به رختخواب میروید، زمانی که خوابتان میرود و زمانی که بیدار میشوید
مدت زمان خواب و کیفیت خواب
زمان بیدار شدنهای نیمه شب
زمان مصرف کافئین
زمان صرف غذا و نوع غذا
هیجانات یا استرسها
داروها
تشخیص اختلالات خواب
برای تشخیص اختلال خواب پزشک از شما درباره عادات خواب و مسائل پزشکیتان سؤال میپرسد. سپس ممکن است شما را به کلینیک خواب ارجاع دهد تا مورد آزمایش قرار بگیرید. پلی سومنو گرام (polysomnogram) که مطالعه خواب نیز خوانده میشود، فعالیت مغز، حرکات چشم و تنفس را در حین خواب ثبت میکند. این الگوها میتوانید اختلالاتی مانند اپنیا، یا انواع کمتر شایع آن را نشان دهند. تحقیقات بیش از 85 مشکلات خواب از جمله وحشت در خواب، اختلال رفتار خواب رم و تکانهای شروع خواب را شناسایی کرده است.
درمان اختلالات خواب
برای وقفه تنفسی در خواب دستگاه کمک تنفسی به نام CPAP (مخفف عبارت "فشار جریان هوای مثبت دائمی") فشار هوا را افزایش میدهد تا مسیرهای هوایی را باز نگه دارد و شما بتوانید بدون وقفه تنفسی که خواب را دچار اختلال میکند، استراحت کنید. حمله خواب و سندرم پاهای بیقرار را میتواند با تغییرات سبک زندگی و داروهای تجویزی درمان کرد. برای اینزامنیا چند داروی مؤثر وجود دارد. بیشتر مردم میتوانید با تغییر عادات بد خواب و مراقبت از بیماریها و ناراحتیهای مرتبط با آن، اینزامنیا را بدون دارو رفع کنند.
درمان رفتاری شناختی
چند روش میتواند اضطراب خواب را که اینزامنیا را بدتر میکند، آرام کند . تمرینات آرامسازی و بیوفیدبک به آرام شدن تنفس، ضربان قلب، عضلات و خلق کمک میکند. با صحبت با روان درمانگر میتوانید نگرانیهای هنگام خواب را با افکار مثبت جایگزین کنید و بنابراین ذهنتان در شب آرام میگیرد. درمان رفتاری شناختی (سی بی تی) و نیز تجویز دارو در بسیاری از افراد مبتلا به اینزامنیای مزمن مؤثر است.
بهداشت خواب: ورزش
داشتن عادتهایی که خواب را بهبود میبخشد بهداشت خواب نام دارد. ورزش منظم باید بخشی از برنامه روزانه باشد اما زمان بندی آن مهم است. ورزش در اواخر بعد از ظهر میتواند در به خواب رفتن و عدم بیدار شدن در حین خواب کمک کند اما نباید دیر هنگام ورزش کنید. ورزش چند ساعت پیش از خواب ممکن است خوابیدن را مشکل کند.
بهداشت خواب: غذاهای مشکلساز
باید از مصرف برخی غذاها و نوشیدنیها، 4 تا 6 ساعت پیش از خواب اجتناب کنید از جمله:
- مواد حاوی کافئین از جمله قهوه، چای و نوشابه
- غذاهای سنگین یا ادویه دار
بهداشت خواب: غذاهای مفید
یک میان وعده سبک حاوی کربوهیدراتهای پیچیده و پروتئین میتواند به خواب بهتر منجر شود. غلات با شیر یا کراکر و پنیر مناسب هستند اما باید حداقل 4 ساعت پیش از خواب صرف شوند. شیر گرم و چای بابونه دمای بدن را افزایش میدهد و بسیاری از افراد را خواب آلود میکند
بهداشت خواب : تلویزیون
تماشای تلویزیون تا دیرهنگام ممکن است بخشی از برنامه همیشگی شما باشد اما احتمالاً برای خواب شما مفید نیست. تلویزیون ذهن را درگیر میکند و ممکن است هوشیاری را افزایش داده و شما را بیدار نگه دارد. بازی کامپیوتری یا اینترنت گردی پیش از خواب نیز ممکن است همین تأثیر را داشته باشد. بنیاد ملی خواب امریکا توصیه میکند تلویزیون و کامپیوتر را از اتاق خواب خود بیرون ببرید.
بهداشت خواب: تشریفات پیش از خواب
با انجام تشریفات خواب میتوانید به بدن و ذهن خود سیگنال بفرستید که اکنون زمان خواب است. این تشریفات میتواند شامل حمام گرم، مطالعه کتاب یا تمرینات آرامسازی مانند تنفس عمیق باشد. باید در ساعت خواب و بیداری نظم داشته باشید و حتی در آخر هفتهها در همان زمان همیشگی بخوابید و بیدار شوید. اگر هنوز با وجود بهبود بهداشت خواب مشکل دارید به پزشک مراجعه کنید.