در این مقاله با سعدی شیرازی یکی از شاعران مشهور ایران و جهان آشنا می‌شوید.
سعدی شیرازی 670-589 (ه.ش) که بیشتر با نام مستعار سعدی شناخته می‌شود، یکی از بزرگ‌ترین شاعران ایرانی مربوط به قرون وسطی است. او نه‌تنها در کشورهای پارسی زبان مشهور است، بلکه در منابع غربی نیز از او نقل‌شده است. وی بخاطر نثر قوی و عمق اندیشه‌های اجتماعی و اخلاقی‌اش معروف است. سعدی به شکلی گسترده به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین اساتید سنت ادبی کلاسیک جهان شناخته می‌شود.
دوران جوانی و سفر به بغداد
پدر سعدی که اهل شیراز بود، زمانی که سعدی هنوز یک کودک خردسال بود از دنیا رفت. سعدی دوران جوانی را در سختی و فقر گذراند و در سنین جوانی برای دنبال کردن تحصیلات بهتر، زادگاهش را به مقصد بغداد ترک کرد. او که مردی جوان بود، برای تحصیل وارد مرکز دانش معروف نظامیه شد، و در آنجا در علوم اسلامی، قانون، حکومت‌داری، تاریخ، مطالعات عربی و الهیات اسلامی، از دیگران پیشی گرفت.
شرایط نابه‌سامان ناشی از حمله مغول به خوارزم و ایران، باعث شد که او به مدت 30 سال در آناتولی، سوره، مصر و عراق سفر کند. وی در آثارش از سفرهایش به پاکستان، هند و آسیای مرکزی یادکرده است. او زیارت مکه و مدینه را نیز انجام داد و از اورشلیم نیز بازدید کرد. باور بر آن است که سعدی احتمالاً به عمان و سایر سرزمین‌های جنوبی شبه جزیره عربستان نیز سفر کرده است.
به دلیل حملات مغول، سعدی در مناطق ویران شده زندگی می‌کرد و با کاروان‌هایی که از ترس جان خودشان فرار می‌کردند، در جاده ابریشم که زمانی بسیار سرزنده بود ملاقات می‌کرد. سعدی در چادرهای دورافتاده افراد فراری زندگی می‌کرد و در آنجا با راهزنان، پیشوایان دینی، افرادی که قبل از این دارایی عظیم یا سپاه‌های فرمان‌بردار داشتند، افراد خردمند، و مردم معمولی ملاقات می‌کرد. او در چای خانه‌های دورافتاده تا دیروقت می نشست و با بازرگانان، کشاورزان، واعظان، مسافران، راهزنان و درویشان صوفی تبادل نظر می‌کرد.
برای بیش از بیست سال، او به همین برنامه موعظه، اندرز، و یادگیری ادامه داد و در همین حین خطبه‌های خود را برای نشان دادن دانایی و ضعف‌های اخلاقی مردمش صیقل داد. سعدی توسط جنگجویان جنگ‌های صلیبی در عکا اسیر شد و به مدت هفت سال به‌عنوان برده، کار کندن خندق در بیرون استحکامات نظامی آن شهر را انجام داد. او پس از اینکه مملوک غرامت زندانیان مسلمان که در زندان‌های جنگجویان صلیبی اسیر بودند را پرداخت کرد، آزاد شد.
بازگشت به زادگاه
هنگامی که او مجدداً به زادگاهش در شیراز برگشت، مردی پا به سن گذاشته بود. از سعدی، نه فقط در داخل شهر استقبال شد، بلکه توسط حاکم نیز مورد احترام زیادی قرار گرفت که او را از بزرگان شهر شمرد. به نظر می‌رسد باقی زندگی سعدی در شیراز سپری شده باشد.
بهترین آثار
بهترین آثار او بوستان (به معنی باغ) و گلستان (به معنی باغ گل) هستند که به ترتیب در سال‌های 636 و 637 تکمیل شدند. بوستان کاملاً به نظم است و از داستان‌هایی تشکیل‌شده است که به نحو احسن ارزش‌های اخلاقی متداولی که به مسلمانان توصیه می‌شود (عدالت، آزادگی، فروتنی، قناعت) را به تصویر کشیده، و همچنین گریزی بر رفتار درویشان و کارهای به‌وجد‌آورده آن‌ها می‌زند. گلستان عمدتاً به نثر مسجع است و داستان‌ها و حکایت‌های شخصی را روایت می‌کند. تکه‌های منثور، به وسیله اشعار کوتاهی که شامل پند، نصیحت و جملات فکاهی می‌شوند از هم جدا شده‌اند.
سعدی برای پند و اندرزش مشهور است. معروف‌ترین آن‌ها، شعر بنی آدم است که در یک بیان لطیف فلسفه اخلاق را به نمایش می‌گذارد و دعوت به شکسته شدن تمامی موانع میان انسان‌ها می‌کند.
بنی آدم اعضای یکدیگرند
که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار
دگر عضوها را نماند قرار
تو کز محنت دیگران بی‌غمی
نشاید که نامت نهند آدمی
سعدی در شیراز در آرامگاهی دفن شده است که کاشی‌های دیوارهای آن با آثار سعدی حجاری شده‌اند. مقبره موجود، در سال در باغی دل‌نشین ساخته شد (که از چهل ستون اصفهان الهام گرفته است) و جایگزین ساختمان پیش از آن، که بسیار ساده‌تر بود شد. این بنا هشت ستون قهوه‌ای دارد و سازه اصلی آن از مرمر سفید است. برخلاف ظاهر بیرونی، نمای داخلی شکلی هشت گوشه دارد. آرامگاه سعدی در اطاقی هشت گوشه قرار دارد که دیوارهایش با قطعاتی از آثار سعدی حجاری شده و هشتمین دیوار اطلاعاتی درباره ساختمان آرامگاه را نشان می‌دهد.
در سمت چپ یک ساختمان مجزا قرار دارد که مقبره یکی از شعرای دوران صفویه است. این مجموعه، یک استخر روباز دارد که به موازات جناح چپ آن کشیده شده و مردم می‌توانند در آن سکه انداخته و آرزو کنند. علاوه بر این، یک استخر درونی هشت گوش نیز وجود دارد که با یک سقف هشت گوش پنجره دار پوشیده شده است. از سال 1388، نقش آرامگاه سعدی در سکه 50 تومانی ایران ضرب شده است.
اول اردیبهشت روز ملی یادبود سعدی است که معمولاً با مراسم‌هایی در آرامگاهش جشن گرفته می‌شود.